Cái gì có lợi cho dân thì vẫn nên hòa giải.
Theo Dự thảo Luật trình Ủy ban thường vụ Quốc hội, phạm vi hòa giải là những mâu thuẫn, vi phạm pháp luật và tranh chấp nhỏ trong nhân dân. Chính phủ cho biết vấn đề này có hai loại ý kiến khác nhau. Thứ nhất, đồng ý với dự thảo và thứ hai đề nghị mở rộng phạm vi hòa giải. Theo quan điểm thứ hai, hoạt động hòa giải cơ sở cần được tiến hành đối với tất cả các mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật thuộc mọi lĩnh vực phát sinh tại địa bàn cơ sở mà các bên có yêu cầu hòa giải, không kể quy mô vụ việc, trừ các vụ việc theo pháp luật phải xử lý hành chính hoặc hình sự.
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính ngân sách - ông Phùng Quốc Hiển tỏ rõ quan điểm “không phải chỉ mâu thuẫn nhỏ mới hòa giải, thậm chí những mâu thuẫn, tranh chấp lớn (ví dụ tranh chấp đất đai giữa hai làng) vẫn có thể đưa ra hòa giải”
Tán thành với quan điểm này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp - ông Nguyễn Văn Hiện cũng cho rằng không nên máy móc chỉ “nhỏ” mới hòa giải. “Về nguyên tắc hòa giải nhỏ mà êm nhà cửa, gọn trong thôn xóm là tư tưởng đúng. Nhưng không nên bó trong cái nhỏ. Thực tế có những trọng án cực lớn không hòa giải không xong, kể cả việc hôn nhân gia đình”. Ông Hiện nói và nhấn mạnh “to có lợi cho dân cho nước thì vẫn nên hòa giải”.
Chủ tịch Hội đồng dân tộc của Quốc hội - ông K’So Phước cho rằng, trên thực tế có rất nhiều mâu thuẫn không thể giải quyết bằng pháp luật như mâu thuẫn trong dòng họ, mâu thuẫn giữa các dân tộc, nhiều vụ Tòa án, chính quyền cũng không “xử” được, “xử” dân không nghe. “Dự thảo Luật cần bổ sung nhà nước khuyến khích cộng đồng dân tộc thiểu số áp dụng phong tục tập quán trong hòa giải cơ sở”.
Khẳng định hòa giải cơ sở có ý nghĩa quan trọng trong đời sống, Chủ tịch Quốc hội - ông Nguyễn Sinh Hùng cho rằng, việc xây dựng Luật hòa giải cơ sở là cần thiết nhưng cần nâng cấp, mở rộng phạm vi, tạo điều kiện cho các hình thức hòa giải khác phát triển.
Lo ngại khái niệm “mâu thuẫn, vi phạm pháp luật, tranh chấp nhỏ” là trừu tượng, khó xác định quy mô, mức độ có thể dẫn đến sự lúng túng trong việc xác định các vấn đề cụ thể thuộc phạm vi hòa giải cơ sở, một số ý kiến trong Ủy ban thường vụ Quốc hội đề nghị làm rõ hơn khái niệm này. Tuy nhiên, theo Bộ trưởng Tư pháp - ông Hà Hùng Cường thì lượng hóa nó là vấn đề khó và quan trọng là “không ép buộc hòa giải, làm cho người dân mất quyền khởi kiện”.
Cũng theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp, “Luật này chỉ giải mã quy định của Hiến pháp (giải quyết những việc vi phạm pháp luật và tranh chấp nhỏ trong nhân dân) tuy nhiên Bộ trưởng hứa “sẽ rà soát thêm về phạm vi và các điều khác có liên quan”.
Cần có kinh phí ổn định cho hoạt động hòa giải cơ sở.
Để bảo đảm cho hoạt động của Tổ hòa giải và Hòa giải viên, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác hòa giải cơ sở, dự thảo Luật quy định việc hỗ trợ kinh phí từ ngân sách nhà nước cho công tác hòa giải cơ sở.
Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính ngân sách - ông Phùng Quốc Hiển cho rằng, không nên hành chính hóa hoạt động mang tính xã hội. “Hòa giải không nhất thiết phải theo trình tự, ấn định địa điểm, thời gian. Đặc biệt hòa giải viên là người hoạt động mang tính tự nguyện lại phải qua quy trình bầu bán”. Ông Hiển nói và tỏ rõ không đồng tình với việc hòa giải viên được hưởng phụ cấp.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp - ông Nguyễn Văn Hiện tán thành “Hòa giải viên không nên bầu và hưởng lương. Hòa giải lấy cái tình là chính chứ nếu ăn lương mà đi làm thì mất đi ý nghĩa của hòa giải”.
Phó Chủ tịch Quốc hội – ông Uông Chu Lưu đồng tình phải có chính sách bồi dưỡng cho hòa giải viên, nhưng ngân sách nhà nước nên hỗ trợ theo vụ việc chứ không phải trả lương hàng tháng. Phó Chủ tịch cũng lưu ý các quy định của Luật cần phải mềm dẻo, linh hoạt hơn, không nên quá nặng về thủ tục hành chính.
Tiếp thu ý kiến Ủy ban thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Hà Hùng Cường nói rõ hơn: vấn đề kinh phí cho hòa giải cơ sở hiện đã có Thông tư của Bộ Tài chính. Tuy nhiên thực tế nơi nào ngân sách dồi dào thì đầu tư tốt, hiệu quả, những địa phương thu không đủ chi thì hoạt động hòa giải rất khó khăn. Do vậy, Chính phủ mong muốn Luật này quy định rõ ngoài hỗ trợ về văn phòng phẩm, tài liệu, bồi dưỡng kiến thức…thì có cơ chế pháp lý hỗ trợ để bảo đảm cho địa phương thu không đủ chi có nguồn bố trí kinh phí cho hoạt động hòa giải. Bộ trưởng cũng “xin rút” quy định thù lao hàng tháng cho tổ trưởng tổ hòa giải.
Dự án Luật hòa giải cơ sở sẽ được cho ý kiến lần đầu tại kỳ họp thứ tư của Quốc hội khóa XIII khai mạc vào tháng 10 tới đây.
Bình An