Đại diện địa phương tham dự buổi kiểm tra có đại diện Sở Tư pháp tỉnh Cao Bằng; Bà Nguyễn Thị Phương - Ủy viên Ban Thường vụ Huyện ủy, Phó Chủ tịch UBND huyện Hà Quảng, Chủ tịch Hội đồng đánh giá chuẩn tiếp cận pháp luật huyện Hà Quảng và một số lãnh đạo đơn vị thuộc huyện Hà Quảng (Trưởng phòng Tư pháp huyện; Phó Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam huyện; các thành viên Hội đồng đánh giá, công nhận đạt chuẩn tiếp cận pháp luật huyện). Đại diện đơn vị được kiểm tra xã Lương Thông, có Ông Hoàng Văn Tình – Bí thư Đảng ủy xã; ông Nông Văn Huân – Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng nhân dân xã; bà Hoàng Thị Huế - Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã; đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xã; các tổ chức chính trị - xã hội, các công chức chuyên môn, một số hòa giải viên của xã Lương Thông, huyện Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng.
Nội dung kiểm tra tập trung vào công tác tổ chức thực hiện Luật Hòa giải ở cơ sở và các văn bản hướng dẫn thi hành; việc đánh giá, công nhận xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật năm 2022; thuận lợi, khó khăn, vướng mắc và các đề xuất, kiến nghị của địa phương đối với công tác hòa giải ở cơ sở, chuẩn tiếp cận pháp luật. Ngoài việc nghe báo cáo, trao đổi, thảo luận từ đối tượng kiểm tra, Đoàn kiểm tra đã tiến hành kiểm tra thực tế hồ sơ thực hiện công tác hòa giải ở cơ sở; hồ sơ đánh giá, công nhận xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật được lưu trữ tại UBND xã và các tài liệu liên quan đến nội dung kiểm tra.
Qua kiểm tra cho thấy, công tác hòa giải ở cơ sở, đánh giá, công nhận xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật đã được Ủy ban nhân dân xã Lương Thông quan tâm triển khai thực hiện. Đối với công tác hòa giải ở cơ sở, Ủy ban nhân dân xã đã ban hành các Kế hoạch thực hiện Luật Hòa giải ở cơ sở hàng năm, quan tâm củng cố, kiện toàn đội ngũ hòa giải viên trên địa bàn xã. 100% các xóm trên địa bàn xã có tổ hòa giải, toàn xã hiện có 12 tổ hòa giải với 57 hòa giải viên, trong đó có: 13 hòa giải viên là nữ, 57 hòa giải viên là người dân tộc thiểu số. Tổ hòa giải và đội ngũ hòa giải viên thường xuyên được kiện toàn bảo đảm tuân thủ đúng quy trình, thủ tục được quy định tại Luật Hòa giải ở cơ sở và Nghị quyết liên tịch số 01/2014/NQLT/CP- UBTƯMTTQVN. Theo thống kê, giai đoạn 2014 -2023, các tổ hòa giải trên địa bàn xã đã tiếp nhận và giải quyết 60 vụ việc thuộc phạm vi hòa giải ở cơ sở (trong đó: 39 vụ việc hòa giải thành, 21 vụ việc hòa giải không thành), tỷ lệ hòa giải thành đạt 65% (tỷ lệ hòa giải thấp hơn 15% so với cả nước - 80%). Việc ghi chép Sổ theo dõi hoạt động hòa giải ở cơ sở còn chưa đầy đủ, thiếu nội dung theo quy định; xã chưa bố trí kinh phí thực hiện việc chi thù lao cho hòa giải viên theo quy định của pháp luật; việc tập huấn, bồi dưỡng kiến thức pháp luật và kỹ năng hòa giải cho hòa giải viên còn hạn chế dẫn đến năng lực của đội ngũ hòa giải viên thấp; một số Tổ hòa giải chưa có hòa giải viên nữ; UBND xã chưa tiến hành kiểm tra, sơ kết, tổng kết, khen thưởng đối với Tổ hòa giải, hòa giải viên.
Đối với công tác đánh giá, công nhận xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật, Ủy ban nhân dân xã đã phân công cụ thể các công chức đầu mối để phụ trách các tiêu chí, chỉ tiêu tiếp cận pháp luật. Qua kiểm tra thực tế hồ sơ cho thấy có một số nội dung chỉ tiêu tiếp cận pháp luật xã đã tổ chức triển khai thực hiện tương đối tốt, trình tự, thủ tục đánh giá, đề nghị công nhận xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật năm 2022 được thực hiện bảo đảm đúng trình tự, thủ tục theo quy định, tuy nhiên hồ sơ tài liệu kiểm chứng thiếu, không đầy đủ; một số nội dung chấm điểm còn chưa phản ánh đúng thực tế kết quả triển khai (việc ban hành Kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật năm 2022 ban hành còn hình thức, chưa đúng về chức năng nhiệm vụ của xã, chưa bám sát yêu cầu thực tiễn); Công chức Tư pháp – Hộ tịch còn lúng túng, chưa hiểu rõ cách chấm điểm; các công chức được giao nhiệm vụ, trách nhiệm theo dõi các tiêu chí, chỉ tiêu đánh giá không biết và không nắm được về nhiệm vụ được giao.
Kết luận kiểm tra, đồng chí Ngô Quỳnh Hoa, Phó Cục trưởng Vụ PBGDPL, Bộ Tư pháp chia sẻ với những khó khăn của xã Lương Thông, là xã có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, trong bối cảnh phải đảm nhận khối lượng công việc ngày càng nhiều, nguồn lực hạn chế nhưng vẫn tích cực, nỗ lực triển khai công tác hòa giải ở cơ sở, đánh giá chuẩn tiếp cận pháp luật. Đồng chí Trưởng đoàn kiểm tra yêu cầu, để triển khai và nâng cao hiệu quả công tác đánh giá, công nhận xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật, chính quyền xã cần quan tâm triển khai một số nội dung sau đây:
1. Đề nghị Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân xã Lương Thông tiếp tục nâng cao nhận thức về vai trò, ý nghĩa của công tác hòa giải ở cơ sở, đánh giá, công nhận xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật. Việc đánh giá, công nhận xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật theo Quyết định số 25/2021/QĐ-TTg và Thông tư số 09/2021/TT-BTP là nhiệm vụ thường xuyên, độc lập và phải bảo đảm thực chất, tránh hình thức. Trong quá trình triển khai nhiệm vụ nếu có khó khăn, vướng mắc thì xã cần kịp thời đề nghị cấp trên cơ quan có thẩm quyền giải quyết; khắc phục những hạn chế mà đoàn kiểm tra đã chỉ ra; quan tâm bố trí kinh phí cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, hòa giải ở cơ sở, chuẩn tiếp cận pháp luật, đặc biệt là việc chi thù lao cho Hòa giải viên nhằm bảo đảm quyền lợi cho Hòa giải viên theo quy định pháp luật; chỉ đạo việc rà soát, kiện toàn lại Tổ hòa giải tại các Tổ hòa giải chưa có hòa giải viên nữ, bảo đảm tối thiểu hòa giải viên nữ trong Tổ hòa giải.
2. Đề nghị Phòng Tư pháp huyện Hà Quảng và Sở Tư pháp tỉnh Cao Bằng phát huy trách nhiệm trong tư vấn, thẩm định điểm số các chỉ tiêu, tiêu chí tiếp cận pháp luật của các xã trên địa bàn bảo đảm chính xác, khách quan, kỹ lưỡng, bảo đảm thực chất; chỉ đạo UBND xã Lương Thông rà soát, chấm điểm, đánh giá lại chính xác các chỉ tiêu, tiêu chí mà đoàn kiểm tra đã chỉ ra, bổ sung tài liệu đánh giá còn thiếu, chưa rõ ràng; chỉ đạo các đơn vị cấp huyện, cấp xã trên địa bàn rà soát, chấm điểm lại các chỉ tiêu, tiêu chí tiếp cận pháp luật trong năm 2022; Tăng cường chỉ đạo, hướng dẫn, đôn đốc, kiểm tra, theo dõi việc thực hiện nhiệm vụ của các đơn vị cấp xã trên địa bàn; chú trọng việc tổ chức tập huấn, bồi dưỡng; định kỳ kiểm tra chuyên đề về phổ biến, giáo dục pháp luật, hòa giải ở cơ sở, tiếp cận pháp luật, để kịp thời giải đáp các vấn đề mà cơ sở còn lúng túng, khó khăn, vướng mắc.
3. Đề nghị Sở Tư pháp sớm phối hợp với Sở Tài chính tham mưu xây dựng Nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh thay thế các Nghị quyết quy định về mức chi cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, hòa giải ở cơ sở, tiếp cận pháp luật để bảo đảm mức chi theo Thông tư số 56/2023/TT-BTC mới ban hành; hướng dẫn Ủy ban nhân dân cấp xã trên địa bàn hằng năm xây dựng dự toán kinh phí triển khai công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, hòa giải ở cơ sở, chuẩn tiếp cận pháp luật; tăng cường tập huấn, bồi dưỡng, cấp phát tài liệu cho đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở trên địa bàn (tập trung hướng dẫn kỹ năng, đặc biệt là phạm vi hòa giải ở cơ sở, kỹ năng hòa giải, kỹ năng viết Sổ theo dõi hoạt động hòa giải ở cơ sở… cho hòa giải viên); Kịp thời sơ kết, tổng kết, khen thưởng đối với tổ chức, cá nhân thực hiện tốt công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, hòa giải ở cơ sở, tiếp cận pháp luật, chú trọng khen thưởng hòa giải viên, tuyên truyền viên pháp luật, Tổ hòa giải.
Đinh Quỳnh Mây
Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật