Về nguyên tắc hoạt động, thanh tra trong CAND phải tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, Điều lệnh và các quy định của Bộ Công an; bảo đảm chính xác, khách quan, trung thực, công khai, dân chủ, kịp thời; không trùng lặp về phạm vi, đối tượng, nội dung thanh tra, không làm cản trở hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức, cá nhân là đối tượng thanh tra; người quyết định thanh tra, thủ trưởng cơ quan thanh tra, trưởng đoàn thanh tra... chịu trách nhiệm trước pháp luật về hành vi và quyết định của mình.
Theo Nghị định, hệ thống cơ quan thanh tra nhà nước trong Công an nhân dân, gồm: Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Tổng cục, Thanh tra Bộ tư lệnh; Thanh tra Công an tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (Thanh tra Công an tỉnh), Thanh tra Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (Thanh tra Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ tỉnh); Thanh tra Công an quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (Thanh tra Công an huyện). Cục Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ được giao thanh tra chuyên ngành phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ.
Đối với các Cục, Vụ, Viện, Học viện, Nhà trường CAND và đơn vị thuộc Công an tỉnh nơi không có tổ chức thanh tra thì thủ trưởng đơn vị trực tiếp chỉ đạo công tác thanh tra và quyết định thành lập đội thanh tra, tổ thanh tra, bố trí cán bộ thanh tra chuyên trách hoặc kiêm nhiệm làm nhiệm vụ thanh tra theo tiêu chí sau: Thành lập Đội Thanh tra ở đơn vị có quân số từ 500 cán bộ, chiến sĩ trở lên; thành lập Tổ Thanh tra ở đơn vị có quân số từ 300 cán bộ, chiến sĩ đến dưới 500 cán bộ, chiến sĩ; bố trí cán bộ thanh tra chuyên trách ở đơn vị có quân số từ 200 cán bộ, chiến sĩ đến dưới 300 cán bộ, chiến sĩ; bố trí cán bộ thanh tra kiêm nhiệm ở các đơn vị có quân số dưới 200 cán bộ, chiến sĩ.
Cũng theo Nghị định, chức năng, nhiệm vụ của cơ quan thanh tra trong Công an nhân dân được quy định như sau: Trong phạm vi, nhiệm vụ và quyền hạn của mình, cơ quan thanh tra trong Công an nhân dân có trách nhiệm thực hiện và giúp cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền cùng cấp thực hiện quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, tiếp công dân, phòng, chống tham nhũng, lãng phí; tiến hành thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, tiếp công dân, phòng, chống tham nhũng, lãng phí theo quy định của pháp luật.
Nghị định này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01 tháng 7 năm 2014 và thay thế Nghị định số 63/2006/NĐ-CP ngày 23 tháng 6 năm 2006 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động thanh tra Công an nhân dân. Các quy định trước đây có liên quan đến tổ chức và hoạt động thanh tra Công an nhân dân trái với Nghị định này đều bãi bỏ.