Tại tòa án nhân dân huyện:
Quan tòa: Mời nguyên đơn, anh Nguyễn Đình Mừng trình bày sự việc
Anh Mừng: Thưa Quý tòa tôi tên là Nguyễn Đình Mừng, tôi đưa đơn kiện ra tòa để đòi lại tài sản thừa kế. Tôi được bà Nhu, bà cô tôi viết di chúc để lại cho ngôi nhà số 6 đường S phường F thị xã M, diện tích là 132m vuông. Bản phô tô di chúc tôi đã đưa cho tòa ạ. Ngôi nhà bà cô tôi ở, đã được chính quyền cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho vợ chồng bà cô tôi năm 2000. Hiện nay, ngôi nhà do anh Theo quản lý. Nhưng tôi là người thừa kế hợp pháp ngôi nhà đó, tôi mới có quyền quản lý, nên tôi kiện đòi tàn sản ạ.
Quan tòa: Mời anh Theo trình bày.
Anh Theo: Ngôi nhà số 6 đó là ngôi nhà thuộc sở hữu của vợ chồng ông chú tôi, ông Viên. Vì chú thím không có con nên đã làm di chúc để lại ngôi nhà đó cho bố tôi ông Đỗ Văn Trai làm nơi thờ tự sau này. Di chúc của ông Viên cho nhà tôi thừa kế có chứng thực UBND Phường và Phòng công chứng tỉnh xác nhận. Bố tôi mất thì giao giấy tờ nhà đất ngôi nhà cho tôi. Tôi có di chúc của cả hai chú thím đây. Tôi có quyền thừa kế hợp pháp với ngôi nhà đó. Xin tòa xem xét cho tôi.
Quan tòa: Cả hai anh đều có di chúc. Trường hợp anh Theo thì bố được thừa kế, có văn bản của cả cụ Nhu và cụ Viên, nay anh thừa kế thế vị của bố. Vậy còn anh Mừng thì sao?
Anh Mừng: Tôi cũng có biết là trước đấy ông chú bà cô tôi có làm di chúc cho nhà anh Theo thừa kế, vì nhà anh Theo là nhà bên nội sẽ thừa kế nhà và lo hương hỏa. Nhưng hồi lập thừa kế ông chú bà cô tôi có yêu cầu là gia đình anh Theo mà cụ thể là bố anh Theo phải có nghĩa vụ chăm sóc phụng dưỡng hai ông bà khi già yếu,ốm đau. Nhưng khi ông chú mất đi năm 2002 thì nhà ông Theo không chăm sóc bà cô tôi tử tế. Bà cô tôi ở ngôi nhà đó một mình nhà họ có chăm nom gì đâu. Toàn nhà tôi phải phụng dưỡng chăm sóc. Năm 2006, thì bà cô tôi làm di chúc cho tôi thừa kế ngôi nhà vì nhà anh Theo không làm tròn bổn phận chăm sóc bà.
Anh Theo: Tôi đã đứng ra lo ma chay cho cụ Nhu khi cụ mất năm 2008 và có sửa chữa mái nhà khi bị đột nát còn gì?
Quan tòa: Anh Theo trật tự. Tòa hỏi đến anh mới được trả lời. Đây không phải cái chợ.
Anh Theo: Tôi cho rằng di chúc của anh Mừng đưa ra là không hợp pháp. Bà Nhu không biết chữ, di chúc không có công chứng, chứng thực nên không hợp pháp. Tôi yêu cầu giám định dấu vân tay. Nhà ông Mừng muốn chiếm nhà làm giả di chúc thì sao.
Anh Mừng: Không biết ai chiếm nhà ai đâu
Quan tòa: Các bên yên lặng, không được cãi nhau tại tòa. Nếu vi phạm sẽ bị mời ra khỏi tòa. Về vấn đề di chúc hợp pháp. Thì theo quy định của pháp luật di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện: Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép; Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật
[1]. Theo nội dung này, thì cả hai bản di chúc của các anh đều hợp pháp, vì đều đáp ứng đủ điều kiện về di chúc hợp pháp, chứ không phải cứ công chứng, chứng thực thì mới là hợp pháp
[2]. dù được Di chúc hợp pháp có cả di chúc được công chứng, chứng thực như của anh và có cả di chúc không được công chứng, chứng thực. Anh Theo ạ, đúng là theo quy định thì di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực
[3]. Nhưng việc anh nói cụ Nhu không biết chữ có ai làm chứng không?
Anh Theo: Vì bà Nhu không biết chữ nên mới phải điểm chỉ vào di chúc còn gì?
Quan tòa: Việc bà Nhu điểm chỉ vào di chúc không thể coi là bằng chứng cho rằng bà Nhu không biết chữ được. Biết đâu bà ấy không thích ký tên mà thích điểm chỉ thì sao? Bằng chứng này không thuyết phục. Với lại trong di chúc mà anh giữ thì bà Nhu lại ký tên chứ không điểm chỉ. Vì vậy không thể xác định được bà Nhu có biết chữ hay không nên di chúc của bà Nhu cho anh Mừng thừa kế không bắt buộc phải công chứng, chứng thực. Còn việc giám định dấu vân tay thì cụ Nhu đã mất lâu rồi. Không thể có dấu vân tay của cụ để giám định. Gia đình có lưu văn bản nào khác có dấu vân tay cụ Nhu để làm căn cứ giám định không?
Anh Theo: Không có. Di chúc của anh Mừng không hợp pháp vì di chúc có 02 trang nhưng không đánh số trang, trang đầu không có dấu vân tay điểm chỉ.
Quan tòa: Đúng là theo quy định của pháp luật thì di chúc phải có đánh số trang, có dấu vân tay điềm chỉ ở các trang
[4]. Tuy nhiên thực tế không phải ai cũng biết quy định này nên chúng tôi sẽ xem xét các yếu tố và chứng cứ khác để xét tính hợp pháp của di chúc. Di chúc của anh Mừng có 03 người làm chứng, có ông Liềm và bà Mạ chứng kiến việc điểm chỉ. Việc trang 1 và trang 2 không đánh số trang và điểm chỉ vào từng trang nhưng nội dung di chúc không có mâu thuẫn không ảnh hưởng đến hiệu lực và tính hợp pháp của di chúc.
Anh Theo: Bà Nhu không biết chữ mà. Chữ viết trên di chúc anh Mừng có phải bà ấy viết đâu. Người khác viết thôi, người ta cho nội dung gì vào bà ấy làm sao biết.
Quan tòa: Anh nói thì phải có bằng chứng. Trường hợp di chúc bằng văn bản không được công chứng, chứng thực nhưng có người làm chứng
[5]: Bà Nhu nếu không tự mình viết bản di chúc thì có nhờ người khác viết hoặc đánh máy bản di chúc, nhưng phải có ít nhất là hai người làm chứng. Người lập di chúc phải ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc trước mặt những người làm chứng; những người làm chứng xác nhận chữ ký, điểm chỉ của người lập di chúc và ký vào bản di chúc. Nếu chiếu theo quy định này thì di chúc của anh Mừng hoàn toàn phù hợp với quy định của luật.
Anh Mừng: Vậy là tôi có quyền thừa kế với mảnh đất đó đúng không?
Anh Theo: tôi phản đối. Dù là có người làm chứng, thì đất này là của ông Viên bà Nhu để lại. Phải theo di chúc của ông Viên và bà Nhu chứ. Một mình bà Nhu làm sao quyết định được.
Quan tòa: Về quyền của người lập di chúc thì theo quy định tại Điều 62 Bộ luật dân sự: Người lập di chúc có quyền: Chỉ định người thừa kế; truất quyền hưởng di sản của người thừa kế; Phân định phần di sản cho từng người thừa kế; Dành một phần tài sản trong khối di sản để di tặng, thờ cúng; Giao nghĩa vụ cho người thừa kế; Chỉ định người giữ di chúc, người quản lý di sản, người phân chia di sản. Như vậy, nếu bà Nhu muốn thì bà ấy có quyền không cho anh Theo hưởng di sản. Đồng thời Bà Nhu hoàn toàn có quyền thay đổi nội dung di chúc.
[6] Người lập di chúc có thể sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc đã lập vào bất cứ lúc nào. Trường hợp người lập di chúc thay thế di chúc bằng di chúc mới thì di chúc trước bị hủy bỏ.
Anh Theo: tái mặt. Di chúc trước bị hủy bỏ. Nhưng mà....
Quan tòa: Đấy là trường hợp tài sản này là của riêng bà Nhu. Vì đây là tài sản chung của vợ chồng ông Viên bà Nhu, nên tài sản này được chia đôi mỗi vợ chồng có quyền với một nửa tài sản. Và bà Nhu chỉ có quyền thay đổi nội dung di chúc với phần tài sản của mình, tức là một nửa giá trị mảnh đất thừa kế.
Sau khi xem xét các tình tiết của vụ án, lời khai của nguyên đơn và bị đơn, xác định hai bản di chúc đều hợp pháp. Tòa quyết định công nhận hiệu lực một phần của bản di chúc mà bà Nhu cho anh Mừng thừa kế nhà đất: 70 m vuông trị giá tiền là 180 triệu đồng. Anh Theo được sở hữu và sử dụng nhà đất có trên đất diện tích là 62m vuông trị giá 200 triệu đồng.
THỪA KẾ THEO DI CHÚC
Điều 624. Di chúc
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết.
Điều 625. Người lập di chúc
1. Người thành niên có đủ điều kiện theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 630 của Bộ luật này có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình.
2. Người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi được lập di chúc, nếu được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
Điều 626. Quyền của người lập di chúc
Người lập di chúc có quyền sau đây:
1. Chỉ định người thừa kế; truất quyền hưởng di sản của người thừa kế.
2. Phân định phần di sản cho từng người thừa kế.
3. Dành một phần tài sản trong khối di sản để di tặng, thờ cúng.
4. Giao nghĩa vụ cho người thừa kế.
5. Chỉ định người giữ di chúc, người quản lý di sản, người phân chia di sản.
Điều 627. Hình thức của di chúc
Di chúc phải được lập thành văn bản; nếu không thể lập được di chúc bằng văn bản thì có thể di chúc miệng.
Điều 628. Di chúc bằng văn bản
Di chúc bằng văn bản bao gồm:
1. Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng.
2. Di chúc bằng văn bản có người làm chứng.
3. Di chúc bằng văn bản có công chứng.
4. Di chúc bằng văn bản có chứng thực.
Điều 629. Di chúc miệng
1. Trường hợp tính mạng một người bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc bằng văn bản thì có thể lập di chúc miệng.
2. Sau 03 tháng, kể từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.
Điều 630. Di chúc hợp pháp
1. Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:
a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;
b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.
2. Di chúc của người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.
3. Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.
4. Di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực chỉ được coi là hợp pháp, nếu có đủ các điều kiện được quy định tại khoản 1 Điều này.
5. Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.
Điều 631. Nội dung của di chúc
1. Di chúc gồm các nội dung chủ yếu sau:
a) Ngày, tháng, năm lập di chúc;
b) Họ, tên và nơi cư trú của người lập di chúc;
c) Họ, tên người, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản;
d) Di sản để lại và nơi có di sản.
2. Ngoài các nội dung quy định tại khoản 1 Điều này, di chúc có thể có các nội dung khác.
3. Di chúc không được viết tắt hoặc viết bằng ký hiệu, nếu di chúc gồm nhiều trang thì mỗi trang phải được ghi số thứ tự và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc.
Trường hợp di chúc có sự tẩy xóa, sửa chữa thì người tự viết di chúc hoặc người làm chứng di chúc phải ký tên bên cạnh chỗ tẩy xóa, sửa chữa.
Điều 632. Người làm chứng cho việc lập di chúc
Mọi người đều có thể làm chứng cho việc lập di chúc, trừ những người sau đây:
1. Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc.
2. Người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc.
3. Người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.
Điều 633. Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng
Người lập di chúc phải tự viết và ký vào bản di chúc.
Việc lập di chúc bằng văn bản không có người làm chứng phải tuân theo quy định tại Điều 631 của Bộ luật này.
Điều 634. Di chúc bằng văn bản có người làm chứng
Trường hợp người lập di chúc không tự mình viết bản di chúc thì có thể tự mình đánh máy hoặc nhờ người khác viết hoặc đánh máy bản di chúc, nhưng phải có ít nhất là hai người làm chứng. Người lập di chúc phải ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc trước mặt những người làm chứng; những người làm chứng xác nhận chữ ký, điểm chỉ của người lập di chúc và ký vào bản di chúc.
Việc lập di chúc bằng văn bản có người làm chứng phải tuân theo quy định tại Điều 631 và Điều 632 của Bộ luật này.
Điều 635. Di chúc có công chứng hoặc chứng thực
Người lập di chúc có thể yêu cầu công chứng hoặc chứng thực bản di chúc.
Điều 636. Thủ tục lập di chúc tại tổ chức hành nghề công chứng hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã
Việc lập di chúc tại tổ chức hành nghề công chứng hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã phải tuân theo thủ tục sau đây:
1. Người lập di chúc tuyên bố nội dung của di chúc trước công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của Ủy ban nhân dân cấp xã. Công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của Ủy ban nhân dân cấp xã phải ghi chép lại nội dung mà người lập di chúc đã tuyên bố. Người lập di chúc ký hoặc điểm chỉ vào bản di chúc sau khi xác nhận bản di chúc đã được ghi chép chính xác và thể hiện đúng ý chí của mình. Công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của Ủy ban nhân dân cấp xã ký vào bản di chúc.
2. Trường hợp người lập di chúc không đọc được hoặc không nghe được bản di chúc, không ký hoặc không điểm chỉ được thì phải nhờ người làm chứng và người này phải ký xác nhận trước mặt công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của Ủy ban nhân dân cấp xã. Công chứng viên hoặc người có thẩm quyền chứng thực của Ủy ban nhân dân cấp xã chứng nhận bản di chúc trước mặt người lập di chúc và người làm chứng.
Điều 637. Người không được công chứng, chứng thực di chúc
Công chứng viên, người có thẩm quyền của Ủy ban nhân dân cấp xã không được công chứng, chứng thực đối với di chúc nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
1. Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc.
2. Người có cha, mẹ, vợ hoặc chồng, con là người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật.
3. Người có quyền, nghĩa vụ về tài sản liên quan tới nội dung di chúc.
Điều 638. Di chúc bằng văn bản có giá trị như di chúc được công chứng hoặc chứng thực
1. Di chúc của quân nhân tại ngũ có xác nhận của thủ trưởng đơn vị từ cấp đại đội trở lên, nếu quân nhân không thể yêu cầu công chứng hoặc chứng thực.
2. Di chúc của người đang đi trên tàu biển, máy bay có xác nhận của người chỉ huy phương tiện đó.
3. Di chúc của người đang điều trị tại bệnh viện, cơ sở chữa bệnh, điều dưỡng khác có xác nhận của người phụ trách bệnh viện, cơ sở đó.
4. Di chúc của người đang làm công việc khảo sát, thăm dò, nghiên cứu ở vùng rừng núi, hải đảo có xác nhận của người phụ trách đơn vị.
5. Di chúc của công dân Việt Nam đang ở nước ngoài có chứng nhận của cơ quan lãnh sự, đại diện ngoại giao Việt Nam ở nước đó.
6. Di chúc của người đang bị tạm giam, tạm giữ, đang chấp hành hình phạt tù, người đang chấp hành biện pháp xử lý hành chính tại cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh có xác nhận của người phụ trách cơ sở đó.
Điều 639. Di chúc do công chứng viên lập tại chỗ ở
1. Người lập di chúc có thể yêu cầu công chứng viên tới chỗ ở của mình để lập di chúc.
2. Thủ tục lập di chúc tại chỗ ở được tiến hành như thủ tục lập di chúc tại tổ chức hành nghề công chứng theo quy định tại Điều 636 của Bộ luật này.
Điều 640. Sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc
1. Người lập di chúc có thể sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc đã lập vào bất cứ lúc nào.
2. Trường hợp người lập di chúc bổ sung di chúc thì di chúc đã lập và phần bổ sung có hiệu lực pháp luật như nhau; nếu một phần của di chúc đã lập và phần bổ sung mâu thuẫn nhau thì chỉ phần bổ sung có hiệu lực pháp luật.
3. Trường hợp người lập di chúc thay thế di chúc bằng di chúc mới thì di chúc trước bị hủy bỏ.
Điều 641. Gửi giữ di chúc
1. Người lập di chúc có thể yêu cầu tổ chức hành nghề công chứng lưu giữ hoặc gửi người khác giữ bản di chúc.
2. Trường hợp tổ chức hành nghề công chứng lưu giữ bản di chúc thì phải bảo quản, giữ gìn theo quy định của Bộ luật này và pháp luật về công chứng.
3. Người giữ bản di chúc có nghĩa vụ sau đây:
a) Giữ bí mật nội dung di chúc;
b) Giữ gìn, bảo quản bản di chúc; nếu bản di chúc bị thất lạc, hư hại thì phải báo ngay cho người lập di chúc;
c) Giao lại bản di chúc cho người thừa kế hoặc người có thẩm quyền công bố di chúc, khi người lập di chúc chết. Việc giao lại bản di chúc phải được lập thành văn bản, có chữ ký của người giao, người nhận và trước sự có mặt của ít nhất hai người làm chứng.
Điều 642. Di chúc bị thất lạc, hư hại
1. Kể từ thời điểm mở thừa kế, nếu bản di chúc bị thất lạc hoặc bị hư hại đến mức không thể hiện được đầy đủ ý chí của người lập di chúc và cũng không có bằng chứng nào chứng minh được ý nguyện đích thực của người lập di chúc thì coi như không có di chúc và áp dụng các quy định về thừa kế theo pháp luật.
2. Trường hợp di sản chưa chia mà tìm thấy di chúc thì di sản được chia theo di chúc.
3. Trong thời hiệu yêu cầu chia di sản, trường hợp di sản đã chia mà tìm thấy di chúc thì phải chia lại theo di chúc nếu người thừa kế theo di chúc yêu cầu.
Điều 643. Hiệu lực của di chúc
1. Di chúc có hiệu lực từ thời điểm mở thừa kế.
2. Di chúc không có hiệu lực toàn bộ hoặc một phần trong trường hợp sau đây:
a) Người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc;
b) Cơ quan, tổ chức được chỉ định là người thừa kế không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.
Trường hợp có nhiều người thừa kế theo di chúc mà có người chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc, một trong nhiều cơ quan, tổ chức được chỉ định hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế thì chỉ phần di chúc có liên quan đến cá nhân, cơ quan, tổ chức này không có hiệu lực.
3. Di chúc không có hiệu lực, nếu di sản để lại cho người thừa kế không còn vào thời điểm mở thừa kế; nếu di sản để lại cho người thừa kế chỉ còn một phần thì phần di chúc về phần di sản còn lại vẫn có hiệu lực.
4. Khi di chúc có phần không hợp pháp mà không ảnh hưởng đến hiệu lực của các phần còn lại thì chỉ phần đó không có hiệu lực.
5. Khi một người để lại nhiều bản di chúc đối với một tài sản thì chỉ bản di chúc sau cùng có hiệu lực.
Điều 644. Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc
1. Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:
a) Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
b) Con thành niên mà không có khả năng lao động.
2. Quy định tại khoản 1 Điều này không áp dụng đối với người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 620 hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 621 của Bộ luật này.
Điều 645. Di sản dùng vào việc thờ cúng
1. Trường hợp người lập di chúc để lại một phần di sản dùng vào việc thờ cúng thì phần di sản đó không được chia thừa kế và được giao cho người đã được chỉ định trong di chúc quản lý để thực hiện việc thờ cúng; nếu người được chỉ định không thực hiện đúng di chúc hoặc không theo thỏa thuận của những người thừa kế thì những người thừa kế có quyền giao phần di sản dùng vào việc thờ cúng cho người khác quản lý để thờ cúng.
Trường hợp người để lại di sản không chỉ định người quản lý di sản thờ cúng thì những người thừa kế cử người quản lý di sản thờ cúng.
Trường hợp tất cả những người thừa kế theo di chúc đều đã chết thì phần di sản dùng để thờ cúng thuộc về người đang quản lý hợp pháp di sản đó trong số những người thuộc diện thừa kế theo pháp luật.
2. Trường hợp toàn bộ di sản của người chết không đủ để thanh toán nghĩa vụ tài sản của người đó thì không được dành một phần di sản dùng vào việc thờ cúng.
Điều 646. Di tặng
1. Di tặng là việc người lập di chúc dành một phần di sản để tặng cho người khác. Việc di tặng phải được ghi rõ trong di chúc.
2. Người được di tặng là cá nhân phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết. Trường hợp người được di tặng không phải là cá nhân thì phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.
3. Người được di tặng không phải thực hiện nghĩa vụ tài sản đối với phần được di tặng, trừ trường hợp toàn bộ di sản không đủ để thanh toán nghĩa vụ tài sản của người lập di chúc thì phần di tặng cũng được dùng để thực hiện phần nghĩa vụ còn lại của người này.
Điều 647. Công bố di chúc
1. Trường hợp di chúc bằng văn bản được lưu giữ tại tổ chức hành nghề công chứng thì công chứng viên là người công bố di chúc.
2. Trường hợp người để lại di chúc chỉ định người công bố di chúc thì người này có nghĩa vụ công bố di chúc; nếu người để lại di chúc không chỉ định hoặc có chỉ định nhưng người được chỉ định từ chối công bố di chúc thì những người thừa kế còn lại thỏa thuận cử người công bố di chúc.
3. Sau thời điểm mở thừa kế, người công bố di chúc phải sao gửi di chúc tới tất cả những người có liên quan đến nội dung di chúc.
4. Người nhận được bản sao di chúc có quyền yêu cầu đối chiếu với bản gốc của di chúc.
5. Trường hợp di chúc được lập bằng tiếng nước ngoài thì bản di chúc đó phải được dịch ra tiếng Việt và phải có công chứng hoặc chứng thực.
Điều 648. Giải thích nội dung di chúc
Trường hợp nội dung di chúc không rõ ràng dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau thì những người thừa kế theo di chúc phải cùng nhau giải thích nội dung di chúc dựa trên ý nguyện đích thực trước đây của người chết, có xem xét đến mối quan hệ của người chết với người thừa kế theo di chúc. Khi những người này không nhất trí về cách hiểu nội dung di chúc thì có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết.
Trường hợp có một phần nội dung di chúc không giải thích được nhưng không ảnh hưởng đến các phần còn lại của di chúc thì chỉ phần không giải thích được không có hiệu lực.