Nhà ông Xung và bà Khắc trước giờ nổi tiếng khắp vùng là hàng xóm thân thiện, “tối lửa tắt đèn có nhau”. Dạo gần đây, nhà ông Xung bỏ nghề kinh doanh buôn bán vật liệu xây dựng sang khai ao kết hợp nuôi cá, tôm. Công việc kinh doanh, buôn bán thuận lợi, gia đình ông dần trở thành một trong số những hộ gia đình giàu có nhất làng, nhưng cũng từ đó, gia đình ông không còn thân với nhà bà Khắc như trước nữa, tình hàng xóm láng giềng dần trở lên xa cách hơn.. Không những thế, hai gia đình thỉnh thoảng còn nói bóng gió, rèm pha nhau.
Cảnh 1: Sáng sớm tỉnh dậy mang thức ăn ra ao cho cá, tôm, ông Xung hốt hoảng gọi vợ:
- Ôi trời ơi… bà nó ơi, ra đây mà xem… Cá, tôm sao chết nổi một lượt lên thế này! Bà nó ơi!!!
Bà Đột: Có gì mà sáng sớm ông ầm ĩ lên thế? Tôi đang ngủ say mà nghe thấy tiếng ông thất thanh sợ quá!
Ông Xung vừa nói vừa vò đầu bứt tai: Không biết làm sao mà cá, tôm nhà mình chết thế này bà ạ. Hay hôm qua bà cho ăn nó thả nhầm cái gì xuống ao.
Bà Đột thở dài: Ngày nào tôi cho ăn chẳng giống nhau, lâu nay có khi nào như thế này đâu, tôi chỉ lo mắc dịch bệnh gì đó thôi, không cẩn thận nhà mình tiếp xúc nhiều bệnh cả người cũng nên. Để tôi qua hỏi cán bộ xã xem thế nào, ông tìm cách vớt những con chết hết lên đi không lại nhiễm bệnh cho những con sống bây giờ. Haizzz…
Ông Xung nhăn mặt rầu rĩ: Đành vậy. Bà đi tìm cán bộ nhanh đi! Tôi đi vớt ngay đây.
2h sáng, trăn trở vì cá, tôm nhiễm độc chết hàng loạt mà 2 ngày rồi chưa tìm ra nguyên nhân từ đâu, ông Xung trằn trọc khó ngủ. Ông bần thần soi đèn đi ra thăm ao thì thấy bà Khắc đeo găng tay, đội nón, đang lúi húi đắp lại cống thoát nước thải chảy ra ao nhà ông.
Ông Xung vứt ngay điếu thuốc đang hút dở xuống đất hắng giọng kêu lớn:
Úi dời ơi… bắt được quả tang nhé, mấy ngày nay cá, tôm nhà tôi chết hàng loạt chưa tìm ra nguyên nhân. Sao bà lại xả cống nước thải ra ao nhà tôi. Hóa ra thủ phạm chính là bà, rình mãi mới bắt được tận tay.
Bà Khắc: Cống nhà tôi, tôi thích làm gì thì làm, mắc mớ gì đến cá, tôm nhà ông chết.
A... mà ông bảo bắt, bắt cái gì? Tôi đã ăn cắp cái gì của nhà ông mà ông bảo tôi là thủ phạm.
Ông Xung (quay ra nói oang oang cho hàng xóm láng giếng nghe thấy): Hừ... con mẹ này chỉ có loại võ “la hét quyền, la làng quyền”, vừa đánh trống, vừa la làng. (quay lại tiến đến gần, chân dậm dậm)
Bà Khắc (vừa bước lùi vừa la): Ối... làng nước ơi, ông Xung, ông ấy định...đánh, đánh…
Ông Xung: Bà hét to nữa lên cho hàng xóm người ta thấy. Tôi phải làm cho ra nhẽ mới thôi. Cái kiểu hàng xóm đâu ghen ăn tức ở với nhà người ta mới làm cái trò bẩn thỉu này. Bà mà không đền cả ao cá nhà tôi thì tôi kiện ra Tòa.
Thấy ầm ầm, bà Đột chạy ra chỗ ông Xung, cả hàng xóm láng giềng cũng chạy ra ao cá nhà ông xem, bàn tán, thì thầm to nhỏ.
Bà Khắc vung tay phân bua: Tôi chả có gì phải sợ mà ông dọa. Thích thì cứ kiện… Đi mà kiện (Nói rồi bà phủi quần áo đi về nhà)
Ông Xung thấy vậy cũng nói to: Đó, có mọi người chứng kiến, bắt tận tay còn không chịu nhận. Đã vậy, bà ta còn lớn tiếng. Sáng ra, tôi sẽ đi kiện cho ra nhẽ thì thôi.
8h sáng, ông Xung, bà Đột đã đến Tòa án huyện gửi đơn kiện. Vừa về đến cổng thì thấy chị Phương đang đợi.
Ông Khắc thấy chị Phương nhận ra ngay: Chào cán bộ, có việc gì mà cô đến tận nhà tôi thế?
Chị Phương: Chào cô chú! May quá gặp cô chú ở nhà. Nhân có chuyến công tác về quê, sáng ra cháu đã nghe thấy mọi người trong làng đồn hôm qua nhà cô chú xảy ra tranh cãi với nhà cô Khắc hàng xóm đúng không ạ?
Bà Đột quẳng cái nón cái bộp xuống cổng: Cái con mụ đó xả nước cống nhà nó ra ao nhà tôi, chết hết cá, tôm hai ngày hôm nay đây này. Tưởng bệnh dịch gì, ai ngờ đều tại người cả. Người đâu mà ác thế!
Ông Xung: Chúng tôi vừa lên Tòa nộp đơn rồi, cho bà ta biết thế nào là sợ.
Chị Phương: Hai bác cứ bình tĩnh. Chuyện của nhà mình cháu đã nghe qua rồi. Hai bác vào nhà cháu xin thưa chuyện với hai bác.
Bà Đột quay sang ông Xung: Tiện có cô Phương đây là người hiểu pháp luật, mình cứ mời cô vào nhà uống nước rồi hỏi cô kiện cáo như thế nào luôn. Tôi với ông đã kiện cáo gì bao giờ đâu, cũng chẳng biết có làm cho ra nhẽ được không. Hay là cá, tôm chết thì vẫn chết mà thủ phạm vẫn nhởn nhơ, tung tẩy.
Ông Xung nghe vậy gật nhẹ: Mời cô vào nhà nói chuyện!
Trong nhà ông Xung, bà Đột pha tách trà, rót nước cho chị Phương xong bà nói:
Bà Đột: Từ lúc xảy ra chuyện đến giờ vợ chồng tôi đứng ngồi không yên, cũng chẳng kịp nghiên cứu gì, chỉ biết viết đơn kiện trình bày rõ sự việc ra thôi. Chả biết có ra ngô ra khoai gì không.
Chị Phương: Dạ thưa hai bác! Khi đã nộp đơn khởi kiện và được chấp nhận, hai bác sẽ tham gia phiên tòa với tư cách là nguyên đơn trong vụ án dân sự.
Ông Xung: Chúng tôi trước giờ chỉ biết làm ăn, xảy ra sự việc như thế này cũng là lần đầu. Đến nguyên đơn là gì chúng tôi cũng chưa biết.
Chị Phương: Vâng! Để cháu giải thích cho hai bác hiểu rõ: Nguyên đơn trong vụ án dân sự là người khởi kiện, người được cơ quan, tổ chức, cá nhân khác do Bộ luật tố tụng dân sự quy định khởi kiện để yêu cầu Tòa án giải quyết vụ án dân sự khi cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của người đó bị xâm phạm.
Bà Đột: À vậy chúng tôi là nguyên đơn rồi. Nãy chúng tôi đi nộp đơn kiện, họ có nhắc đến án phí gì đó mà chẳng hiểu cô ạ.
Chị Phương: Dạ vâng. Theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015, khi tham gia tố tụng, các đương sự trong đó có nguyên đơn có nghĩa vụ phải nộp tiền tạm ứng án phí, tạm ứng lệ phí, án phí, lệ phí và chi phí tố tụng khác theo quy định của pháp luật.
Ông Xung: Nãy đi kiện chúng tôi có nghe tới mà không hiểu. Không nghe cô nói tôi lại cứ tưởng chỉ có người bị kiện mới phải nộp án phí hay lệ phí gì đó thôi, hóa ra chúng tôi cũng phải nộp cơ.
Chị Phương: Trong Bộ luật tố tụng dân sự có cả một điều luật quy định rõ về quyền và nghĩa vụ của nguyên đơn rồi bác ạ.
Ông Xung: Vậy cơ à. Ngoài phải nộp các khoản tiền trên thì chúng tôi có quyền và nghĩa vụ nào nữa không cô? Cô nói từ từ cho tôi ghi chép lại với.
Chị Phương: Vâng. Thưa hai bác!
Về quyền, là nguyên đơn, hai bác được hưởng một số quyền như: Yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân đang lưu giữ, quản lý tài liệu, chứng cứ cung cấp tài liệu, chứng cứ đó cho mình; Đề nghị Tòa án xác minh, thu thập tài liệu, chứng cứ của vụ việc mà tự mình không thể thực hiện được; đề nghị Tòa án yêu cầu đương sự khác xuất trình tài liệu, chứng cứ mà họ đang giữ; đề nghị Tòa án ra quyết định yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân đang lưu giữ, quản lý tài liệu, chứng cứ cung cấp tài liệu, chứng cứ đó; đề nghị Tòa án triệu tập người làm chứng, trưng cầu giám định, quyết định việc định giá tài sản; Tự thỏa thuận với nhau về việc giải quyết vụ án; Nhận thông báo hợp lệ để thực hiện quyền, nghĩa vụ của mình…
Ngoài những quyền trên, nguyên đơn còn có quyền thay đổi nội dung yêu cầu khởi kiện; rút một phần hoặc toàn bộ yêu cầu khởi kiện; Chấp nhận hoặc bác bỏ một phần hoặc toàn bộ yêu cầu phản tố của bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập.
Bà Đột: Ôi, nhiều vậy cơ à. Pháp luật quy định cụ thể quá còn gì ông nhỉ? (Bà vừa nói vừa quay sang ông Xung)
Chị Phương: Bên cạnh những quyền trên, hai bác còn phải đảm bảo thực hiện một số nghĩa vụ như: Cung cấp tài liệu, chứng cứ; chứng minh để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình; Có nghĩa vụ gửi cho đương sự khác hoặc người đại diện hợp pháp của họ bản sao đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ, trừ tài liệu, chứng cứ mà đương sự khác đã có, tài liệu, chứng cứ; Tham gia phiên tòa, phiên họp theo quy định của Bộ luật tố tụng dân sự; Phải có mặt theo giấy triệu tập của Tòa án và chấp hành quyết định của Tòa án trong quá trình Tòa án giải quyết vụ việc…
Ông Xung: Đúng là nghe thôi cũng thấy phức tạp rồi.
Ông Xung, bà Đột đang chăm chú nghe thì lại có tiếng gọi rồi đẩy cổng vào. Thấy bà Khắc, ông Xung, bà Đột đứng phắt dậy. Bà Đột lớn tiếng:
Bà còn dám vác mặt sang đây à. Chúng tôi phải kiện cho nhà bà trắng mắt ra thì thôi. Người ta đang kinh doanh buôn bán đàng hoàng thế mà chỉ vì thủ đoạn xấu xa nhà bà mà cá, tôm chết nổi hết cả lên…
Chị Phương: Hai bác cứ bình tĩnh ạ. May quá, tiện có bác Khắc ở đây cháu cũng có đôi lời muốn nói với hai gia đình.Trước giờ gia đình hai bên nổi tiếng là thân thiết, gắn bó như an em họ hàng với nhau. Người xưa có câu: “Bán anh em xa mua láng giềng gần”, giờ sự việc như thế này cũng là không mong muốn, đưa ra pháp luật hàng xóm người ta dị nghị thì không hay, ảnh hưởng đến tình làng nghĩa xóm.
Bà Khắc: Từ lúc xảy ra chuyện đến giờ tôi cũng suy nghĩ nhiều. Tuy có ghen tị với nhà bác vì dạo này nhà hai bác khá giả nhưng tôi cũng không vì thế mà xả cống nước thải để cá tôm nhà bác chết đâu. Chỉ tại mấy hôm nay nước cồng giềnh lên làm mấy đứa trẻ khó chịu, nôn ói, nghỉ học mấy ngày rồi. Tôi cứ nghĩ tiện có ao nhà ông bà thì tôi xả ra chút cho bớt mùi mẽ, đỡ ảnh hưởng tới bọn trẻ. Nào ngờ hậu quả lại… Lúc đó lẽ ra tôi phải xin lỗi hai bác nhưng tôi nóng quá chẳng nghĩ thông được. Mong hai bác thông cảm rút đơn kiện, gia đình tôi xin được bồi thường hết số tiền cá, tôm nhà bác bị thiệt hại.
Ông Xung: Tôi tưởng nhà bà cố ý làm hại cả ao cá, tôm nhà tôi nên nửa đêm nửa hôm mới lén xả cống nước thải ra
Bà Đột: Thôi thì chuyện cũng có lý do, cô cũng biết lỗi, nhận lỗi là được rồi. Chúng tôi vừa nghe cô Phương nói về quyền, nghĩa vụ của người khởi kiện, à nguyên đơn đó, cũng thấy rắc rối lắm. Nhưng đã nộp đơn rồi biết làm sao.
Chị Phương: Có vẻ như hai gia đình mình đã hiểu nhau hơn rồi đó ạ. Các bác không phải lo đâu. Theo quy định tại Bộ luật tố tụng dân sự, hai bác có thể đến Tòa rút yêu cầu khởi kiện. Nhân đây, cháu cũng xin tặng hai gia đình mình mỗi nhà một cuốn Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 để các bác tìm hiểu nghiên cứu. Có gì không hiểu các bác cứ liên hệ hỏi cháu, cháu sẽ giải thích rõ ạ.
Vẻ mặt bà Khắc tỏ vẻ mừng rỡ trông thấy: Ôi thật may quá! Cảm ơn cô Phương!
Ông Xung: Để tôi đến Tòa rút lại yêu cầu ngay. Sức khỏe của bọn trẻ là quan trọng, thiệt hại thì hai gia đình cùng gánh vậy. Nhờ có cô Phương đây là người hiểu pháp luật giải thích, từ nay hai gia đình mình lại “tắt lửa tối đèn có nhau”.
Nâng niu nhận lấy cuốn sách Luật, tiếng cười giòn giã của hai gia đình vang vọng khắp xóm.