Cảnh 1: Tại nhà ông Trưởng
Tiếng ho của ông Trưởng liên thanh thì xen ngang là tiếng của con Vàng nhà ông sủa. Ngoài ngõ, tiếng gọi vọng lại.
Bình: Ông Trưởng ơi, có nhà không. Anh Lý ơi, có ai ở nhà không?...
Tùng: Cháu chào Bà Bình ạ. Mời bà vào nhà. Bố cháu có việc ra ngoài ruộng rồi ạ. Ông cháu ốm nằm trong nhà ạ.
Bình: Ưh, Thế ông thế nào rồi. Ông Trưởng. ốm đau thế nào rồi.
Ông Trưởng: Nằm trên giường xua xua tay, gật gật đầu và ho.
Bình: Thôi ông cứ nằm đấy, nghỉ ngơi. Ông à. Thôn mình ngày mai chuẩn bị họp bàn về xây con đường từ chỗ ngã ba Đống Cát ra chỗ nghĩa địa. Cứ mùa mưa đến là lại nhầy nhụa. Thôn họp quyết định xây con đường đó để người mất không chịu cảnh đến nơi suối vàng mà đường khó đi.
Ông Trưởng: lại gật gật đầu ra vẻ tán thành.
Bình: Tôi đến đây thông báo, tối mai thôn mình sẽ họp ở nhà văn hóa Thôn, ông ốm không đi được thì báo vợ chồng chú Lý đi. Tùng nhớ thông báo lời bà dặn nghe con.
Tùng: Dạ...
Bình:Thôi tôi, phải đi sang hộ khác để thông báo cho mọi người biết. Vừa nói bà vừa gật đầu chào ông Trưởng và quay ra về.
Cảnh 2:
Ngoài hành lang Nhà văn hóa thôn.
Mới có 6 giời tối, mà trời đã tối đen như mực. Trong nhà văn hóa ánh điện sáng, tiếng xì xào, bàn tán của một số hộ dân đến sớm chuẩn bị cho cuộc họp. Vui nói với Giầu.
Vui: Anh Giầu thông báo hết cho mọi người trong thôn chưa.
Giầu: Các trưởng xóm đã đi báo hết rồi. Liên quan đến việc đóng góp tiền nong không báo hết rồi lại có chuyện.
Vui: Vâng. Nghe chừng đợt này không được như đợt làm đường vừa rồi. Bây giờ làm thêm lại đóng góp không biết ý kiến bà con như thế nào?
Giầu: Thì tùy bà con thôi. Cứ quá bán như lần trước thì làm. Mình làm làm cho tập thể, chứ có được lợi lộc gì!
Vui: Anh mời bà con vào đi phòng đi, cũng sắp đến giờ họp rồi.
Giầu: Mời bà con vào hội trường. Chúng ta chuẩn bị họp ạ.
..... xì xào, xì xào, rì rầm rì rầm.
Cảnh 3:
Hội trường Nhà văn hóa thôn.
Giàu: Alo, alo 1234, a lô, a lô, 1234... xin bà con trật tự, chúng ta bắt đầu làm việc. Ông Giàu cầm micrô sau phần chào hỏi, tuyên bố lý do và giới thiệu đại biểu về cuộc họp lấy ý kiến làm con đường ra nghĩa trang. Sau đây tôi xin giới thiệu đồng chí Vui sẽ phổ biến cụ thể đến bà con.
Vui: Thưa bà con, trong thời gian qua Thôn mình đã hoàn thành con đường liên xóm bằng bê tông khang trang. Theo phản ánh và đề nghị của một số hộ dân thì vẫn còn một đoạn từ ngã ba Đống Cát ra nghĩa trang vẫn là đường đất. Bà con đề nghị tiếp tục đổ bê tông đoạn đường này. Hôm nay, chúng ta lại tiếp tục họp để lấy ý kiến của bà con về chủ trương và mức đóng góp cụ thể. Đây là nội dung mà dân bàn và quyết định trực tiếp.
[1]
Lý: Tôi có ý kiến thế này, chúng tôi mới đóng góp bao nhiêu khoản xây con đường Làng xong. Bây giờ lại phải đóng thế này. Nhà nước không hỗ trợ làm được hay sao mà cái gì cũng bắt dân đóng góp.
Minh: Chúng tôi ở bên xóm đạo theo thiên chúa giáo. Không chôn cất ở khu nghĩa trang đó như bên Lương các anh. Vậy chúng tôi có phải đóng tiền làm con đường đó không?
Hoàng: Chúng tôi ủng hộ việc làm con đường ra đó. Ai cũng một lần mất. Tôi cũng thế. Chứ để như bây giờ nhiều lúc khổ lắm, trời mưa xe tang có đi được đâu, nhiều lúc còn phải khiêng nữa.
Tiếng xì xào, đúng đấy, ủng hộ, nhất trí thôi....
Lý: Tôi là tôi không đồng ý đóng tiếp. Ai làm thì làm hộ tôi không đóng. Khiêng thì khiêng, tôi cũng chẳng cần đi.
Hoàng: Tôi có ý kiến thế này. Chúng ta cứ biểu quyết như mọi khi, với lại ai không đóng tiền, đến lúc có người thân mất thì đi mà khiêng dưới ruộng, không được đi lên đường.
Xì xào, xì xào, đúng đấy, ủng hộ, cứ thế mà làm.
Vui: Thưa bà con, làm con đường này là cho cả thôn, con đường vừa đi ra cánh đồng, vừa dẫn đến cõi vĩnh hằng nên không của riêng ai. Chúng ta sẽ bỏ phiếu để lấy ý kiến. Bà con nhất trí không ạ.
Xì xào, xì xà,.... nhất trí, bỏ phiếu.
Vui: Nếu bà con nhất trí thì chúng tôi sẽ bầu ban kiểm phiếu, và phát phiếu lấy ý kiến.
Cuộc họp lấy ý kiến diễn ra sôi nổi, người đồng ý, người phản đối nhưng kết quả có 70% hộ dân trong cuộc họp nhất trí làm đường và mức đóng góp từ 100% từ các hộ dân trong thôn.
Vui: Tôi xin thông báo kết quả buổi lấy ý kiến hôm nay với đa số phiếu đồng ý tôi xin thông báo Thôn chúng ta đã biểu quyết, nhất trí tán thành việc xây dựng con đường ra nghĩa trang. Và chúng tôi sẽ triển khai việc lấy ý kiến này trong tháng tới.
[2]
Xì xào xì xào...
Vui: Xin thông báo kết thúc buổi lấy kiến hôm nay.
Cảnh 4: Tại con đường ra nghĩa trang:
Tiếng máy trộn xi măng, tiếng người bàn luận rôm rả.
Hoàng: Cái Thằng lý thế mà ghê. Nó cương quyết không đóng tiền làm đường. Để xem người nhà nó mất nó đi đường nào? Con đường làm xong sẽ giao cho Đoàn thanh niên tự quản vấn đề này.
Minh: Xóm tôi cũng vài hộ không đóng, còn đa phần đóng hết.
Hoàng: Mấy cái ông Mặt trận lười thật đấy. Bảo đi vận động thì lẩn hết.
Cuối cùng thì con đường ra nghĩa trang cũng được làm xong dưới sự đóng góp của người dân trong thôn về công sức, vật liệu, kinh phí. Con đường hoàn thành không còn cảnh bùn lầy mỗi khi trời mưa như trước.
Cảnh 5: Ông Trưởng mất.
Tiếng kèn đám ma kêu nghe não lòng, xen lẫn là tiếng khóc của con cháu. Đoàn đưa tiễn người quá cố từng hàng từng hàng dần dần ra nghĩa trang. Xen lẫn là những hạt mưa lại càng buồn hơn.
Tùng: Bố ơi. Người ta không cho đi qua.
Lý: Sao vậy.
Tùng: Nhóm trai làng và ông Hoàng đứng canh, bắt phải đi xuống ruộng. Không cho xe tang đi trên đường đó. Họ bảo bố mẹ không đóng tiền đường.
Lý đang buồn đau, nghe vậy như khựng người lại vội đi lên phía trước nói: Anh Hoàng à. Anh thương tình đừng trách em mà tội nghiệp ông già em.
Hoàng: Cái này thì chú tự biết. Vợ tôi, bố tôi cũng trong đoàn này. Thương tiếc thì ai chẳng thương tiếc. Nhưng chính chú, mà một số hộ đã cương quyết không đóng thì như vậy thôi.
Vui: Anh Hoàng à. Nghĩa cử là nghĩa tận, thôi có gì mình xong rồi tính.
Hoàng: Em không phải nhỏ nhoi. Em sẽ cùng chú ấy khiêng quan tài, em cũng sẽ giúp chú ấy khiêng. Nhưng cái gì ra cái đó. Hôm nay trời cũng mưa nhé. Nếu không làm thì hôm nay cũng khiêng như các nhà khác thôi.
Bình: Thôi, chú Hoàng, Bà cũng bực thằng Lý lắm. Thôi có gì để cho ông ấy đi đến nơi yên nghỉ được yên lòng.
Hoàng: Em làm theo trách nhiệm giao thôi. Nếu bà con đồng ý cho nhà anh lý qua thì giơ tay, Hoàng mủi lòng và nói.
Mọi người đồng thanh đồng ý và giơ tay để cho linh cữu ông Trưởng được tiếp tục đi trên con đường bê tông mới. Kết thúc đám tang ông Trưởng, anh Lý và nhiều hộ chưa đóng tiền đã đến Thôn xin phép được đóng phần kinh phí như mọi người.
NỘI DUNG, HÌNH THỨC NHÂN DÂN BÀN VÀ QUYẾT ĐỊNH TRỰC TIẾP
PHÁP LỆNH DÂN CHỦ Ở XÃ PHƯỜNG THỊ TRẤN 2007
Điều 10. Nội dung nhân dân bàn và quyết định trực tiếp
Nhân dân bàn và quyết định trực tiếp về chủ trương và mức đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng, các công trình phúc lợi công cộng trong phạm vi cấp xã, thôn, tổ dân phố do nhân dân đóng góp toàn bộ hoặc một phần kinh phí và các công việc khác trong nội bộ cộng đồng dân cư phù hợp với quy định của pháp luật.
Điều 11. Hình thức nhân dân bàn và quyết định trực tiếp
1. Nhân dân bàn và quyết định trực tiếp những nội dung quy định tại Điều 10 của Pháp lệnh này bằng một trong các hình thức sau đây:
a) Tổ chức cuộc họp cử tri hoặc cử tri đại diện hộ gia đình theo địa bàn từng thôn, tổ dân phố;
b) Phát phiếu lấy ý kiến tới cử tri hoặc cử tri đại diện hộ gia đình.
2. Trường hợp tổ chức họp cử tri hoặc cử tri đại diện hộ gia đình thì việc biểu quyết được thực hiện bằng hình thức giơ tay hoặc bỏ phiếu kín; hình thức biểu quyết do hội nghị quyết định; nếu số người tán thành chưa đạt quá 50% tổng số cử tri hoặc cử tri đại diện hộ gia đình trong thôn, tổ dân phố hoặc trong toàn cấp xã thì tổ chức lại cuộc họp.
3. Trường hợp không tổ chức lại được cuộc họp thì phát phiếu lấy ý kiến tới cử tri hoặc cử tri đại diện hộ gia đình.
Điều 12. Giá trị thi hành đối với những việc nhân dân bàn và quyết định trực tiếp
1. Những nội dung quy định tại Điều 10 của Pháp lệnh này khi đưa ra nhân dân bàn và quyết định trực tiếp, nếu có trên 50% tổng số cử tri hoặc cử tri đại diện hộ gia đình trong thôn, tổ dân phố hoặc trong toàn cấp xã tán thành thì có giá trị thi hành.
2. Nhân dân có trách nhiệm tham gia bàn và quyết định các công việc của thôn, tổ dân phố và của cấp xã theo quy định của pháp luật; chấp hành và thực hiện các quyết định đã có giá trị thi hành.
3. Chính quyền cấp xã phối hợp với Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận cùng cấp tổ chức tuyên truyền, vận động, thuyết phục những cử tri, hộ gia đình chưa tán thành trong việc thực hiện những quyết định đã có giá trị thi hành.
[1] Điều 10, Pháp lệnh dân chủ ở cơ sở
[2] Khoản 1, Điều 12, Pháp lệnh dân chủ ở cơ sở.