Từ thực tiễn công tác hòa giải cho thấy, chất lượng công tác này phụ thuộc rất nhiều vào năng lực, trình độ của đội ngũ hòa giải viên là những người có uy tín, phẩm chất đạo đức tốt, sống gương mẫu, có khả năng vận động, thuyết phục nhân dân chấp hành pháp luật, có tinh thần trách nhiệm, nhiệt tình tham gia công tác hòa giải. Để hòa giải đi vào nề nếp, phát huy hiệu quả và vai trò, mỗi hòa giải viên phải biết vận dụng linh hoạt kết hợp chặt chẽ giữa lý và tình để giải quyết sự việc thấu tình đạt lý.
Tuy nhiên, qua khảo sát, đánh giá cho thấy tại một số địa phương, trình độ hiểu biết pháp luật của nhiều hòa giải viên còn hạn chế, kỹ năng hòa giải yếu lại không được cập nhật, bồi dưỡng kiến thức pháp luật thường xuyên, do vậy chất lượng hòa giải thường không cao…
Để nâng cao năng lực cho đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở có nhiều biện pháp: như cấp phát tài liệu, chỉ dẫn nguồn chứa tài liệu để hòa giải viên tự nghiên cứu; truyền thông trên phương tiện thông tin đại chúng; tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng. Nhận thức được điều đó, đồng thời thực hiện chức năng tham mưu giúp Chính phủ quản lý thống nhất quản lý công tác hòa giải ở cơ sở trên phạm vi cả nước, năm 2022, Bộ Tư pháp đã tập trung tổ chức nhiều hội nghị tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ tập huấn viên cấp tỉnh, để đội ngũ này có kiến thức và phương pháp tập huấn cho hòa giải viên ở cơ sở trên địa bàn. Cụ thể, Bộ Tư pháp đã tổ chức 05 Hội nghị tập huấn
[1] cho đội ngũ tập huấn viên cấp tỉnh về kiến thức pháp luật hòa giải ở cơ sở và phương pháp bồi dưỡng, tập huấn; hướng dẫn cách chuẩn bị cho khóa tập huấn. Đồng thời, để làm điểm cho tập huấn viên cấp tỉnh, cấp huyện ở các địa phương học tập cách thức, phương pháp tập huấn cho hòa giải viên, Bộ Tư pháp đã lựa chọn một số tỉnh, tiến hành tập huấn trực tiếp cho hòa giải viên gồm 07 hội nghị tại các địa phương
[2]. Nội dung tập huấn về các kiến thức pháp luật hòa giải ở cơ sở (như nguyên tắc, phạm vi hòa giải ở cơ sở, các bước tiến hành hòa giải, thủ tục đề nghị Tòa án công nhận kết quả hòa giải thành...) và các kỹ năng cần thiết trong hoạt động hòa giải ở cơ sở (như kỹ năng giao tiếp, kỹ năng khai thác và phân tích thông tin; kỹ năng tổ chức, điều hành, kiểm soát buổi hòa giải; kỹ năng tra cứu, tham khảo, vận dụng pháp luật, phong tục, tập quán, truyền thống tốt đẹp của dân tộc trong hoạt động hòa giải ở cơ sở....). Cùng với tập huấn, bồi dưỡng kiến thức pháp luật, các báo cáo viên cũng đã giải đáp, hướng dẫn tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn của các hòa giải viên trong quá trình hòa giải. Các hội nghị đều sử dụng phương pháp tập huấn hiện đại, lấy người học làm trung tâm của hoạt động giảng dạy, tạo cảm hứng cho người học, tăng trao đổi tương tác giữa các đại biểu nên tạo được sự hấp dẫn, thu hút sự quan tâm, lắng nghe của các đại biểu.
Ngoài ra, Bộ Tư pháp đã ban hành Chương trình khung bồi dưỡng kiến thức pháp luật, nghiệp vụ hòa giải ở cơ sở cho hòa giải viên (Quyết định số 4077/QĐ-BTP ngày 31/12/2014); Bộ tài liệu nguồn bồi dưỡng kiến thức pháp luật, kỹ năng hòa giải ở cơ sở cho hòa giải viên (Quyết định số 1753/QĐ-BTP ngày 22/8/2016 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp); Tài liệu bồi dưỡng tập huấn viên hòa giải ở cơ sở (Quyết định số 1887/QĐ-BTP ngày 09/9/2020 của Bộ Tư pháp); Tài liệu bồi dưỡng nghiệp vụ hòa giải ở cơ sở dành cho đội ngũ hòa giải viên (Quyết định số 1852/QĐ-BTP ngày 01/9/2020 của Bộ Tư pháp); Tài liệu tập huấn mẫu kỹ năng hòa giải ở cơ sở (dành cho tập huấn viên); 02 Tài liệu bảo đảm bình đẳng giới trong quá trình hòa giải ở cơ sở dành cho tập huấn viên và hòa giải viên; tình huống mẫu, vụ việc hòa giải điển hình; các tài liệu phổ biến kiến thức pháp luật trong các lĩnh vực dân sự, hôn nhân gia đình, quyền con người, quyền công dân... để các địa phương căn cứ, khai thác sử dụng vào quá trình tập huấn, bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho hòa giải viên ở cơ sở.
Hy vọng rằng, với sự nỗ lực của ngành Tư pháp, sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, sự phối hợp của các tổ chức chính trị - xã hội, đoàn thể, công tác hòa giải ở cơ sở ngày càng phát huy hiệu quả, năng lực của hòa giải viên được nâng cao, đáp ứng được yêu cầu giải quyết bất đồng, tranh chấp trong tình hình mới. Thực hiện có hiệu quả lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh từ những năm 50 của thế kỷ trước “Xét xử đúng người là tốt, nhưng không phải xét xử thì càng tốt hơn”./.
Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật
[1] Thực hiện tốt pháp luật về hòa giải khu vực miền Trung từ ngày 08 - 10/6/2022 tại Thành phố Đà Nẵng; tập huấn cho tập huấn viên cấp tỉnh khu vực miền Nam ngày 12-13/5/2022 tại Thành phố Hồ Chí Minh và ngày 19/8/2022 tại tỉnh Đồng Nai; khu vực miu vực h Đồng Nai; ố Hồ Chí Minh và u vực tại Ninh Bình; khu vh Bìnhg Nai; ố Hồ Chí Minh và u vực mi tại Tuyên Quang.
[2] Hội nghị tập huấn cho hòa giải viên ở cơ sở thành phố Tam Điệp tỉnh Ninh Bình ngày 13/7/2022; hòa giải viên huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh ngày 16/9/2022; hòa giải viên thành phố Bắc Kạn và huyện Na Rì, tỉnh Na Rì ngày 10-11/11/2022; hòa giải viên thành phố Lạng Sơn và huyện Cao Lộc ngày 01/12/2022; hòa giải viên thành phố Huế, huyện Hương Thủy, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên – Huế ngày 27-30/6/2022; hòa giải viên của thị trấn Diễn Châu và huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An ngày 12-15/9/2022; hòa giải viên của thành phố Lào Cai và huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai ngày 20-24/11/2022.