Tại mỗi địa phương, Đoàn công tác đã có buổi làm việc với đại diện đơn vị cấp xã (xã Cao Đức, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh và phường Dĩnh Kế, thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang); làm việc với Sở Tư pháp, một số sở, ban, ngành có liên quan của 02 địa phương (Sở Văn hóa, Thể Thao và Du lịch; Sở Thông tin, Truyền thông; Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp tỉnh); một số phòng Tư pháp cấp huyện và công chức Tư pháp – Hộ tịch cấp xã trên địa bàn.
Qua kiểm tra cho thẩy, hai tỉnh đều quan tâm ban hành văn bản chỉ đạo, hướng dẫn triển khai công tác xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước, xây dựng, quản lý, khai thác tủ sách pháp luật trên địa bàn. Đến nay, hầu hết số thôn, làng, tổ dân phố, cụm dân cư (sau đây gọi tắt là thôn, tổ dân phố) của 02 tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang đã được phê duyệt hương ước, quy ước, trong đó, Bắc Ninh: 631/728 thôn, tổ dân phố đã có hương ước, quy ước được phê duyệt (chiếm 86,7%); Bắc Giang: 2.456/2.495 thôn, tổ dân phố đã có hương ước, quy ước được phê duyệt (98,4%). Tủ sách pháp luật đã được xây dựng, duy trì ở 100% đơn vị cấp xã của hai tỉnh, có đầy đủ các bộ phận tài liệu theo quy định; được luân chuyển đến điểm Bưu điện văn hóa xã, nhà văn hóa thôn, tổ dân phố; một số nơi đã xây dựng tủ sách pháp luật tại thôn, tổ dân phố.
Các địa phương tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò của hương ước, quy ước, tủ sách pháp luật - những thiết chế văn hóa, thông tin, tiếp cận pháp luật cơ sở. Hương ước, quy ước, tủ sách pháp luật đã phát huy, góp phần tích cực vào công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho người dân. Nhờ có hương ước, quy ước, việc thực hiện pháp luật, đưa pháp luật đến với người dân được thuận lợi hơn; phát huy các thuần phong mỹ tục trong quản lý xã hội ở cộng đồng dân cư; hạn chế hủ tục lạc hậu tại địa phương như ăn cỗ linh đình, kéo dài khi có việc cưới hỏi, việc tang; duy trì an ninh trật tự, bảo vệ tài nguyên, môi trường, xây dựng nông thôn mới…
Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ công nghệ thông tin hiện nay, văn hóa đọc có chiều hướng giảm sút, tủ sách pháp luật tuy vẫn giữ vai trò đối với công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, đáp ứng yêu cầu phục vụ công tác quản lý nhà nước của cán bộ, công chức cấp xã và một bộ phận nhân dân. Ủy ban nhân dân hai tỉnh hằng năm đều bố trí kinh phí mua sách, tài liệu pháp luật mới để bổ sung cho tủ sách pháp luật cấp xã. Qua kiểm tra, khảo sát cho thấy, việc quản lý, xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước, tủ sách pháp luật tại Bắc Ninh, Bắc Giang vẫn còn có những khó khăn, hạn chế. Thể chế xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước, tủ sách pháp luật đã bộc lộ vướng mắc, bất cập; vẫn còn hương ước, quy ước sao chép rập khuôn, sơ sài, sao chép các quy định của pháp luật, chưa quy định thuần phong mỹ tục, truyền thống văn hóa trong hương ước, quy ước, cá biệt vẫn còn có những hương ước, quy ước quy định cả việc xử phạt sai, trái với pháp luật… Nhiều tủ sách pháp luật cấp xã chưa được bố trí phòng đọc riêng, cơ sở vật chất phục vụ cho việc quản lý, khai thác tủ sách còn khó khăn nên hiệu quả khai thác chưa cao, số lượng người dân đến đọc và mượn sách còn ít đòi hỏi cần phải có sự đổi mới về cách thức quản lý, khai thác tủ sách pháp luật truyền thống và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng internet trong khai thác tài liệu, văn bản pháp luật
Tại các buổi làm việc, Sở Tư pháp, các sở, ngành và đại biểu cấp huyện, cấp xã đã đề xuất, kiến nghị nhiều nội dung liên quan đến xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước và xây dựng, quản lý, khai thác tủ sách pháp luật.
Thay mặt Đoàn kiểm tra, đồng chí Trưởng đoàn đã ghi nhận kết quả xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước, xây dựng, quản lý, khai thác tủ sách pháp luật của tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang đã đạt được và các đề xuất, kiến của hai địa phương. Đồng thời, Đoàn kiểm tra cũng thông tin, giải đáp một số vướng mắc của địa phương. Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, trong thời gian tới, Bộ Tư pháp sẽ phối hợp với các Bộ, ngành liên quan tham mưu Thủ tướng Chính phủ hoàn thiện thế chế, chính sách; chú trọng chỉ đạo, hướng dẫn, thực hiện các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác xây dựng hương ước, quy ước và xây dựng, quản lý, khai thác tủ sách pháp luật. Đồng chí đề nghị trong thời gian tới, các địa phương cần tiếp tục quán triệt, tuyên truyền, về vị trí, vai trò của hương ước, quy ước, tủ sách pháp luật; quan tâm rà soát, kịp thời sửa đổi, bổ sung, thay thế những hương ước, quy ước vi phạm pháp luật, bảo đảm tính hợp pháp; tăng cường chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra việc xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước, xây dựng tủ sách pháp luật trên địa bàn; chú trọng thẩm định, phê duyệt các bản hương ước, quy ước bảo đảm chất lượng, đúng trình tự, thủ tục và quy định của pháp luật, phù hợp với tinh thần bảo vệ quyền con người, quyền công dân của Hiến pháp năm 2013. Bên cạnh đó, các địa phương cũng cần quan tâm tập huấn nghiệp vụ xây dựng hương ước, quy ước; xây dựng quản lý, khai thác tủ sách pháp luật; gắn việc khai thác có hiệu quả tủ sách pháp luật truyền thống với ứng dụng công nghệ thông tin trong khai thác tài liệu, văn bản quy phạm pháp luật./.
Phòng Quản lý công tác xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước và tiếp cận pháp luật cơ sở, Vụ Phổ biến, giáo dục pháp luật