Gia đình ông Kha và ông Hưu vốn là chỗ thân tình từ lâu. Chả thế mà khi ông Kha ra ngoài bờ đê này phát đất khai hoang để mưu sinh, ông Hưu cũng tình nguyện ra cùng, rồi hai gia đình sớm tối có nhau, giúp đỡ nhau từng bao diêm, cái củi. Cuộc sống ngày một sung túc hơn, ông Kha và ông Hưu vẫn luôn tự hào về thành quả lao động của hai gia đình, tự hào về mối thâm giao, nghĩa tình mà hai gia đình đã vun đắp từ trong khó khăn, gian khổ khi xưa. Cách đây ít ngày, anh con trai cả nhà ông Kha muốn ra ở riêng, xin bố ít đất để xây nhà, vừa là để ở cho rộng rãi vì các cháu nội ông cũng đã lớn, vừa được gần gũi ông bà khi tuổi già. Ông thấy thế cũng hợp lý, định bụng cho con mảnh đất chỗ mấy gốc mít. Ấy thế mà khi ông sang nói chuyện với ông Hưu về việc xây nhà, ông Hưu đùng đùng nổi giận, cho rằng chỗ mấy gốc mít là mốc giới nhà ông ấy mà năm xưa ông ấy đã trồng để làm chỉ dấu. Càng nghĩ càng bực mình, ông định sẽ cứ cho con trai xây nhà, cứ để cho thợ đến san nền, đổ cát đá, nguyên vật liệu xây dựng. Đất nhà mình thì mình có quyền làm, lo gì.
Đang nghĩ miên man, ông Kha lại giật mình vì tiếng con Mực nhà ông nó sủa. Tiếng sủa ngày một dữ dội hơn ở phía bờ rào đầu hồi giáp nhà ông Hưu. Đoán là con Mực sủa khi thấy người lạ, ông chạy ra ngoài. Bên nhà ông Hưu đang lố nhố người, có tiếng con trai cả ông Hưu đang chỉ trỏ mọi người làm cái gì đó. Ông hắng giọng:
- Nhà anh Lâm hôm nay làm gì mà sớm thế?
Có tiếng đáp lại:
- Dạ, nhà cháu chuẩn bị làm cái bờ tường rào giữa hai nhà bác ạ. Cháu định gieo ít cây giống ở đây, sợ gà vịt nhà mình nó phá nên…
- Ơ, ai cho anh làm bờ tường rào ở đây, chỗ này là đất của nhà tôi, tôi định xây nhà đấy – Ông Kha ngắt lời.
- Bác nói thế nào ấy chứ ạ, cháu cũng định tí nữa sang thưa chuyện với bác để xin xây cái tường rào này, giờ bác lại nói thế, chỗ đất này rõ ràng là đất vườn nhà cháu…
- A! Chưa gì đã định chiếm đất à? Láo quá! Đúng là vuốt mặt không nể mũi…
- Dạ, bác bớt giận…
Không muốn đôi co, ông Kha hầm hầm bỏ vào trong nhà ngồi. Vừa mới sáng ra đã bực mình. Thấy chồng ngồi hút thuốc lào liên tục, bà Kha liền ra động viên:
- Có chuyện gì cứ từ từ mà tính ông ạ, bực bội làm gì. Để tôi gọi thằng Dũng nhà mình về xem giúp bố thế nào nhé.
- Bà bảo làm sao không bực được. Tôi tính tối nay sẽ sang nhà ông Hưu hỏi chuyện, nào ngờ sáng nay thằng Lâm nó định cho xây tường rào lên chỗ đất nhà mình chuẩn bị làm nhà.
- Thôi, ông vào ăn sáng đi, rồi tính gì thì tính – bà Kha giục giã chồng.
Ăn sáng xong, ông Kha dắt xe ra cổng, định sẽ lên xã để nhờ can thiệp. Vừa lúc đó anh Dũng, con rể ông đang công tác trên huyện về. Nhìn thấy ông Kha, anh Dũng hỏi ngay:
- Con chào bố, bố định đi đâu đấy ạ? Con nghe mẹ gọi điện nói phải về gấp có chuyện đất cát gì nên chưa kịp đến cơ quan mà phải về thẳng nhà mình.
Ông Kha dựa xe đạp vào thành giếng đầu cổng, rồi kéo con rể đi vào nhà:
- Anh vào đây bố hỏi tí việc.
Tay kéo cái ghế, tay rót chén nước mới pha, ông Kha thuật lại câu chuyện về nhà hàng xóm cho con rể nghe. Nghe ông Kha kể xong, sau khi ra vườn nhìn ngắm một hồi, anh Dũng bước vào và nhẹ nhàng trấn an ông Kha:
- Bố ạ, con xem tình hình rồi, bố đừng lo quá. Để lát nữa con sang nhà bác Hưu nói chuyện. Bác Hưu nói nhà mình định xây nhà trên đất của nhà bác ấy, thế bố đã kiểm tra xem mốc giới giữa hai nhà chưa ạ?
- Úi dào, anh cứ quan trọng, lâu nay có nói đến mốc giới gì đâu, chỉ biết là nhà mình mấy năm trước thì có trồng trọt ở chỗ ấy, giờ bố mẹ không khỏe nữa thì để cho nhà ông ấy trồng trọt thôi.
- Bố ạ, nếu đúng là như bác Hưu nói chỗ mấy gốc mít là đất nhà bác ấy, thì nhà mình định làm nhà ở chỗ đó là không ổn đâu.
- Anh định nói bố sai hả, sai cái gì mà sai, đất này trước nay hai nhà dùng chung, không phân chia, nay bố định cho anh cả mày xây nhà, thì nhà nó phải nể mình chứ.
- Bố ạ, về tình cảm thì là thế, nhưng mà nếu xét về pháp luật, thì là mình sai. Bố mà cứ nhất định làm nhà ở chỗ đó, đúng trên đất nhà bác Hưu, là mình đã đi lấn đất người khác. Hơn nữa, con thấy nhà bác Hưu cũng đang trồng mấy luống hoa màu gần chỗ đất ấy, mình mà xây dựng không đúng, lại gây thiệt hại cho nhà bác ấy nữa. Theo quy định của pháp luật, thì lấn đất, hay gây cản trở cho việc sử dụng đất của người khác thì đều là hành vi vi phạm pháp luật về đất đai và bị xử phạt hành chính đấy bố ạ.
- Anh lại đi bảo vệ cái thằng ăn cháo đái bát đấy hử? Lại còn đem pháp luật ra dọa tôi nữa. Tôi không cần biết, trước nay chỗ đất đó thuộc nhà mình sử dụng. Chính tôi là người ra đây khai phá cái đất này, nhà nó có chỗ ở như bây giờ cũng nhờ có tôi. Đã thế tôi bảo thằng cả đi gọi thợ đến đo đạc để xây nhà luôn, xem đứa nào dám làm gì tôi nào.
- Dạ, bố cứ bình tĩnh. Để con gọi điện cho anh Lan cán bộ địa chính xã là bạn của con để nhờ anh ấy xem lại bản đồ địa chính đất nhà mình, chứ việc này không nóng vội được đâu bố, lại ảnh hưởng đến tình cảm của hai nhà bấy lâu nay…
Anh Dũng bước ra ngoài gọi điện. Sau một hồi, anh bước vào nhà, đến bên ông Kha ôn tồn:
- Bố ơi! con hỏi anh Lan rồi, anh ấy đã trực tiếp kiểm tra hồ sơ địa chính lưu trên xã, chỉ giới hai nhà phân định là từ thẳng ngõ nhà mình vào, đi qua chỗ mấy gốc mít giáp giữa hai nhà. Cứ theo như lời anh Lan thì bác Hưu nói đúng đấy bố ạ.
- Anh đừng có vào hùa với nhà chúng nó. Đất nhà tôi ở thì tôi biết. Để tôi gọi điện cho thằng cả về làm nhà ngay cho chúng nó biết tay.
- Bố bớt giận đi ạ. Vì trước nay giữa hai nhà thân thiết nên không phân định rõ ràng mốc giới. Nay nếu mình cứ nhất nhất làm nhà ở chỗ đó, là mình đi lấn đất người khác, mà đây lại là hành vi vi phạm pháp luật đấy bố.
Anh Dũng đang nói thì nghe thấy có tiếng anh Lan cán bộ địa chính xã đi vào, anh hồ hởi:
- Đây rồi, anh Lan đến đúng lúc quá. Nhờ anh nói giúp với bố em về mốc giới với nhà bác Hưu, chứ cụ vẫn không tin con rể của cụ anh ạ.
Anh Lan tươi cười:
- Cháu chào bác, cháu nghe em Dũng đây nói chuyện rồi. Bác ạ, chỗ nhà mình định dựng nhà là thuộc phần đất của bác Hưu đấy, cháu kiểm tra kỹ rồi. Vì vậy, nếu nhà mình muốn xây nhà, thì phải xây đúng phần đất nhà mình chứ không được lấn đất nhà người khác. Đó là cháu chưa nói đến việc muốn xây nhà thì gia đình ta phải làm các thủ tục xin phép theo quy định. Chắc anh Dũng cũng nói cho bác biết rồi, lấn đất người khác là hành vi vi phạm pháp luật, không chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính đâu mà trong một số trường hợp còn có thể bị xử lý theo pháp luật hình sự.
Nghe đến đây ông Kha hốt hoảng:
- Chết, thế hở anh, tôi cứ tưởng nhà nước đã giao đất cho chúng tôi thì chúng tôi cứ sử dụng thôi, chứ ai lại nghĩ là đi lấn đất bao giờ, mà xử phạt hành chính thế nào hả anh?
- Dạ, cháu phải mang văn bản cho bác xem đây này. Theo khoản 2 Điều 3 Nghị định số 105/2009/NĐ-CP ngày 11/11/2009 của Chính phủ, thì lấn đất là việc người đang sử dụng đất tự chuyển dịch mốc giới hoặc ranh giới thửa đất để mở rộng diện tích đất. Cũng theo khoản 1 Điều 9 của Nghị định này, trường hợp đất phi nông nghiệp như của nhà mình, thì tùy theo giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị vi phạm quy ra thành tiền mà có các mức phạt tiền tương ứng, thấp nhất là năm trăm nghìn đồng và cao nhất lên đến một trăm triệu đồng. Đồng thời, người vi phạm sẽ buộc khôi phục lại tình trạng của đất như trước khi vi phạm.
- Thế còn xử lý hình sự thì sao anh? – ông Kha hỏi tiếp.
Anh Lan từ tốn trả lời:
- Theo Điều 173 Bộ luật Hình sự thì người có hành vi lấn chiếm đất gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xoá án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ năm triệu đồng đến năm mươi triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến ba năm. Trong trường hợp có những tình tiết như phạm tội có tổ chức, phạm tội nhiều lần, gây hậu quả rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng thì bị phạt tiền từ ba mươi triệu đồng đến một trăm triệu đồng hoặc phạt tù từ hai năm đến bảy năm. Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung là phạt tiền từ năm triệu đồng đến hai mươi triệu đồng đấy bác ạ. Chính vì thế, trong chuyện này, bác nên suy xét kỹ, không nên để “cái sảy nảy cái ung”. Cháu nghĩ, đối với hai gia đình các bác, điều quan trọng là đừng để việc gì làm sứt mẻ tình cảm thân thiết mà các bác đã tốn công gây dựng bấy lâu nay…
Không đợi anh Lan nói hết, ông Kha cắt lời:
- Tôi biết lỗi của mình rồi anh ạ. Chỉ vì mình suy nghĩ hẹp hòi quá, tí nữa thì vi phạm pháp luật và đánh mất láng giềng tốt. Để tôi sang nói lại với bác Hưu, cũng may là tôi chưa làm gì cả. Cảm ơn anh nhiều nhé!
Ông Kha đi ra cổng, dắt xe vào nhà rồi đi nhanh sang nhà ông Hưu, trong lòng thấy vui lắm vì qua chuyện vừa rồi ông không chỉ hiểu thêm các quy định pháp luật mà càng thấm thía câu: “Bán anh em xa mua láng giềng gần”. Cha ông mình đã đúc kết thì lúc nào cũng đúng cả!