Hòa giải nhân dân là một hệ thống pháp luật đặc sắc của Trung Quốc được phát triển trên cơ sở kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của hòa giải dân sự ở Trung Quốc, là một bộ phận quan trọng của hệ thống dịch vụ công và đóng vai trò cơ bản trong cơ chế giải quyết đa dạng của mâu thuẫn và tranh chấp. Trong đó, hòa giải viên nhân dân là người đảm nhận cụ thể công tác hòa giải của nhân dân, gánh vác trách nhiệm và sứ mệnh giải quyết các mâu thuẫn, tuyên truyền pháp quyền, duy trì ổn định và thúc đẩy hòa hợp. Việc tăng cường xây dựng đội ngũ hòa giải viên chuyên trách nhân dân có ý nghĩa to lớn nhằm nâng cao chất lượng công tác hòa giải nhân dân, phát huy vai trò hòa giải nhân dân là “tuyến phòng thủ đầu tiên” trong việc duy trì sự hài hòa, ổn định xã hội. Nhận thức được tầm quan trọng và tính cấp thiết của việc kiện toàn đội ngũ hòa giải viên chuyên trách, nâng cao tinh thần trách nhiệm và có hiệu quả, có biện pháp hữu hiệu để thúc đẩy mạnh mẽ việc xây dựng đội ngũ hòa giải viên chuyên trách có trình độ chính trị, am hiểu công việc, tâm huyết với công việc, công bằng, liêm chính, trung thực, tích cực; đồng thời để tăng cường và chuẩn hóa công tác hướng dẫn, quản lý hòa giải viên nhân dân chuyên trách và phát huy tốt hơn nữa vai trò của hòa giải viên nhân dân chuyên trách, phù hợp với tình hình thực tế, thời gian qua huyện Hoắc Khâu, tỉnh An Huy, Trung Quốc đã triển khai xây dựng đội ngũ hòa giải viên nhân dân chuyên trách; cụ thể:
Hòa giải viên nhân dân chuyên trách là người được tổ chức hòa giải nhân dân chỉ định, làm công tác hòa giải nhân dân chuyên trách, chuyên hòa giải các tranh chấp dân sự và được trợ cấp tương ứng. Việc xây dựng tổ hòa giải nhân dân chuyên trách tuân thủ nguyên tắc cấp ủy, chính quyền lãnh đạo, đề cao pháp luật, thành lập tổ hòa giải chuyên trách tương đối ổn định về nhân sự, chất lượng chuyên môn cao và tính chuyên nghiệp vững vàng. Nâng cao hơn nữa sức mạnh của công tác hòa giải nhân dân của các Ủy ban hòa giải nhân dân chuyên nghiệp và cụ thể của từng ngành, thị trấn (khu phát triển) và Ủy ban hòa giải cấp thôn, phấn đấu để đạt được "những điều nhỏ nhặt không đi ra khỏi làng, những điều lớn không đi ra khỏi thị trấn (thị trấn)...
- Thứ hai, các nhiệm vụ chủ yếu của việc xây dựng đội ngũ hòa giải viên nhân dân chuyên trách.
(1) Lựa chọn hòa giải viên nhân dân chuyên trách
Hòa giải viên chuyên trách của Ủy ban hòa giải nhân dân chuyên trách của ngành sẽ được cơ quan chức năng của ngành và Ủy ban hòa giải của ngành cụ thể về chuyên môn giới thiệu và bổ nhiệm. Hòa giải viên chuyên trách của Ủy ban hòa giải nhân dân thị trấn (phát triển khu vực) sẽ được chỉ định bởi các thị trấn (khu vực phát triển) và thị trấn. Văn phòng tư pháp huyện và tòa án huyện chịu trách nhiệm hướng dẫn và đào tạo nghiệp vụ hòa giải. Các hòa giải viên nhân dân chuyên trách được lựa chọn sẽ do Ủy ban hòa giải nhân dân chuyên nghiệp theo ngành và Ủy ban hòa giải nhân dân thị trấn (khu vực phát triển) cấp. Sau khi họ được báo cáo cho phòng tư pháp huyện và các tòa án huyện để lưu hồ sơ, phòng tư pháp huyện sẽ cấp giấy chứng nhận công tác cho hòa giải viên nhân dân chuyên trách.
(2) Các điều kiện tuyển chọn và tuyển dụng nghiêm ngặt hòa giải viên nhân dân chuyên trách
Việc lựa chọn và bổ nhiệm hòa giải viên nhân dân chuyên trách không chỉ tập trung vào việc lựa chọn và thuê từ các cá nhân có uy tín cao mà còn từ các luật sư, công chứng viên, trọng tài viên, nhân viên dịch vụ pháp lý cơ sở, bác sĩ, giáo viên, chuyên gia, học giả, v.v.. có năng lực, nhiệt tình. Người dân và thẩm phán đã nghỉ hưu, công tố viên, cảnh sát, công an, nhân viên hành chính tư pháp và những người nghỉ hưu từ chính phủ và các cơ quan có liên quan có thể tham gia làm hòa giải nhân dân chuyên trách.
Hòa giải viên nhân dân chuyên trách phải đáp ứng các yêu cầu sau:
(i) Ủng hộ vai trò lãnh đạo của Đảng, liêm chính, cống hiến, công bằng, đàng hoàng, trong sạch, tự giác, có uy tín quần chúng, nhiệt tình với công tác hòa giải nhân dân;
(ii) Hòa giải viên chuyên trách của Ban hòa giải nhân dân chuyên nghiệp, đơn vị, phòng hòa giải nhân dân cấp sở nhìn chung phải có trình độ cao đẳng trở lên, hòa giải viên chuyên trách của Ủy ban hòa giải nhân dân thị trấn (khu vực phát triển) thường phải có trình độ học vấn trung học trở lên. Có kiến thức pháp luật và chính sách nhất định và ngành liên quan, kiến thức chuyên môn hoặc kinh nghiệm làm việc,...;
(iii) Hộ khẩu của huyện hoặc hộ khẩu thường trú tại huyện;
(iv) Sức khỏe tốt, nhìn chung dưới 70 tuổi.
(3) Chuẩn hóa các thủ tục lựa chọn
Việc lựa chọn, bổ nhiệm hòa giải viên nhân dân chuyên trách phải thực hiện theo nguyên tắc “
công khai, công bằng, cạnh tranh và lựa chọn những người giỏi nhất” và tiến hành theo các thủ tục sau:
(i) Thông báo số lượng, điều kiện và phương thức tuyển dụng cho công chúng;
(ii) Thực hiện đăng ký cá nhân hoặc tổ chức giới thiệu;
(iii) Điền vào "Mẫu đăng ký hòa giải viên nhân dân chuyên trách trong ngành" và "Mẫu đơn đăng ký hòa giải viên chuyên trách của thị trấn (Khu vực phát triển)". Trình độ của ứng viên sẽ do các cơ quan ban ngành khác nhau, Ủy ban hòa giải nhân dân của ngành, Ủy ban hòa giải nhân dân thị trấn xem xét;
(iv) Công khai, sau 05 ngày kể từ ngày vượt qua vòng đánh giá năng lực;
(v) Khi hết thời hạn công khai, Ban hòa giải nhân dân ngành, Ban hòa giải nhân dân thị trấn (Khu phát triển) cấp Giấy chỉ định và ký thỏa thuận bổ nhiệm;
(vi) Các Ủy ban hòa giải nhân dân theo ngành và Ủy ban hòa giải nhân dân thị trấn (khu vực phát triển) điền vào "Biểu mẫu thống kê về hòa giải viên nhân dân chuyên trách" và nộp bản đăng ký cho phòng tư pháp huyện và các tòa án huyện để lưu hồ sơ;
(vii) Văn phòng tư pháp huyện cấp giấy phép làm việc cho hòa giải viên nhân dân chuyên trách.
(4) Thực hiện trách nhiệm công việc của hòa giải viên nhân dân chuyên trách
Sau khi được bổ nhiệm, hòa giải viên chuyên trách có trách nhiệm sau:
(i) Tích cực tham gia điều tra xung đột, tranh chấp và thực hiện các biện pháp có mục tiêu để ngăn ngừa và giảm thiểu việc xảy ra xung đột, tranh chấp dựa trên nguyên nhân của xung đột, tranh chấp được tìm thấy trong quá trình điều tra. Chủ động trình báo các mâu thuẫn, tranh chấp với Ủy ban hòa giải của nhân dân nơi đặt trụ sở để điều tra, hòa giải;
(ii) Làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật, chú trọng công khai pháp luật, quy chế, nội quy, chính sách thông qua hòa giải, giáo dục công dân chấp hành pháp luật, đề cao đạo đức xã hội, đạo đức nghề nghiệp, đạo đức gia đình;
(iii) Kiên trì thực hiện hòa giải mâu thuẫn, tranh chấp. Trên cơ sở lắng nghe đầy đủ trình bày của các bên và kết quả điều tra, tìm hiểu tình hình có liên quan, thúc đẩy tham vấn bình đẳng của các bên và tự nguyện đạt được thỏa thuận hòa giải thành; đồng thời thông qua vận động, giáo dục, thuyết phục, hướng dẫn, đôn đốc các bên kịp thời thực hiện thỏa thuận. Nếu các bên chủ động yêu cầu hòa giải thì không được từ chối hòa giải nếu không có lý do chính đáng; tích cực hướng dẫn các bên xử lý xác nhận tư pháp
[1] đối với các mâu thuẫn, tranh chấp lớn có đã được biện pháp xử lý;
(iv) Kịp thời báo cáo các mâu thuẫn, tranh chấp lớn, hỗ trợ các bộ phận liên quan trong công tác phòng ngừa, kiểm soát, hòa giải không để mâu thuẫn, tranh chấp ngày càng gia tăng; phát hiện tội phạm trái pháp luật, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến ổn định xã hội, trật tự công cộng, kịp thời báo cho cơ quan Công an, cơ quan có thẩm quyền và Ban hòa giải nhân dân chuyên nghiệp, Ban hòa giải nhân dân thị trấn (khu vực phát triển);
(v) Tận tâm thực hiện công việc giải quyết tranh chấp đa dạng như phỏng vấn và điều tra của huyện, điều tra chung giữa cảnh sát với nhân dân, kiện tụng và điều tra, hòa giải hành chính, v.v.., và các nhiệm vụ khác nhau của ủy ban hòa giải;
(vi) Nghiêm túc làm tốt công tác đăng ký xung đột và tranh chấp, thống kê hòa giải, báo cáo lựa chọn vụ việc, quản lý hồ sơ tài liệu. Hỗ trợ xem xét các hồ sơ hòa giải của cơ quan tài phán và của bộ phận;
(vii) Chấp hành tốt sự hướng dẫn của các phòng hành chính tư pháp và sự hướng dẫn nghiệp vụ của các Tòa án nhân dân cơ sở, chấp hành nghiêm túc các quy định của hệ thống Ban hòa giải nhân dân, tích cực tham gia các đợt học tập chính trị, bồi dưỡng nghiệp vụ;
(viii) Nghiêm túc hoàn thành các công việc khác do phòng hành chính tư pháp và Ban hòa giải nhân dân giao.
(5) Tăng cường quản lý hàng ngày
(i) Phương thức và thời hạn bổ nhiệm. Các hòa giải viên toàn thời gian được thuê. Thời hạn bổ nhiệm về nguyên tắc là từ 1 đến 3 năm. Những người mới được thuê phải trải qua khóa đào tạo trước khi làm việc. Thời gian thử việc là 3 tháng. Những người vượt qua thời gian thử việc sẽ được thuê. Những người không đủ tiêu chuẩn sẽ không được tuyển dụng. Việc bổ nhiệm và bổ nhiệm lại hòa giải viên nhân dân chuyên trách phải được nộp cho phòng tư pháp huyện và tòa án huyện, phòng tư pháp phải làm tốt công tác nhập thông tin hòa giải viên nhân dân chuyên trách.
(ii) Tăng cường công tác quản lý và kiểm tra đánh giá. Việc quản lý hòa giải viên chuyên trách nhân dân thuộc trách nhiệm của các sở có thẩm quyền của các ngành và tất cả các thị trấn (khu vực phát triển). Hòa giải viên chuyên trách nhân dân chuyên trách của ngành được sở có thẩm quyền của ngành tạo điều kiện về trụ sở, hòa giải viên chuyên trách ở thị trấn (khu vực phát triển) được làm việc cùng với phòng tư pháp. Phòng tư pháp huyện và tòa án huyện chịu trách nhiệm hướng dẫn nghiệp vụ; bộ phận có thẩm quyền trong ngành hoặc thị trấn (khu vực phát triển) chịu trách nhiệm đánh giá hàng năm, chủ yếu đánh giá việc thực hiện công việc, sự hài lòng của quần chúng, sự tham gia đào tạo tuân thủ đạo đức nghề nghiệp và kỷ luật của công tác hòa giải nhân dân. Kết quả đánh giá được sử dụng làm cơ sở chính để khen thưởng, xử lý vi phạm và sa thải.
(iii) Cải tiến hệ thống quản lý. Xây dựng "Các biện pháp hành chính dành cho hòa giải viên nhân dân chuyên trách ở huyện", thiết lập và cải tiến các hệ thống quản lý khác nhau đối với việc làm, học tập, đào tạo, đánh giá, khen thưởng và trừng phạt đối với hòa giải viên nhân dân chuyên trách và củng cố hoạt động hàng ngày quản lý hòa giải viên chuyên trách nhân dân. Phân công trách nhiệm, tăng cường quản lý, đào tạo đội ngũ hòa giải viên chuyên trách nhân dân. Phòng Tư pháp quận thường xuyên cập nhật thông tin cơ bản về các hòa giải viên chuyên trách của mọi người, đồng thời nhanh chóng công bố cho công chúng và thông báo cho các tòa án nhân dân quận để tạo điều kiện thuận lợi cho việc lựa chọn và giám sát của các bên.
(iv) Tăng cường giáo dục nề nếp, tác phong. Hòa giải viên chuyên trách nhân dân cần có ý thức tuân thủ "Luật Hòa giải Nhân dân của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa", "Quy chế Hòa giải Nhân dân của tỉnh An Huy" và các luật và quy định khác. Nâng cao quy tắc ứng xử, chấp hành nghiêm chỉnh việc thực hiện đạo đức nghề nghiệp và kỷ luật công tác, xây dựng hình ảnh tốt về liêm chính, tự giác, trau dồi phong cách làm việc tốt. Thiết lập cơ chế xử lý khiếu nại, điều tra và trừng phạt kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật và kỷ luật của các hòa giải viên chuyên trách và không ngừng nâng cao mức độ hài lòng của công chúng.
Hòa giải viên chuyên trách được tham gia tập huấn do quận, huyện, thị xã (khu phát triển) tổ chức để không ngừng nâng cao chất lượng toàn diện và trình độ chuyên môn. Thời gian đào tạo tích lũy trong năm không ít hơn 10 ngày, trong đó thời gian học tập trung tích lũy không dưới 5 ngày. Sau khóa đào tạo, những người tham gia phải được kiểm tra hoặc đánh giá. Kết quả học tập của hòa giải viên nhân dân chuyên trách trong thời gian tập huấn được lấy làm căn cứ để đánh giá hàng năm.
Các sở, ban, ngành có thẩm quyền, thị trấn (khu phát triển) và phòng tư pháp thành lập đoàn đánh giá trong đợt đánh giá hàng năm và chịu trách nhiệm đánh giá hàng năm đối với hòa giải viên nhân dân chuyên trách ở đơn vị, thị trấn (khu phát triển) trực thuộc hướng dẫn của phòng tư pháp huyện. Tập trung đánh giá hiệu quả công việc của hòa giải viên chuyên trách, sự hài lòng của quần chúng nhân dân, việc tham gia tập huấn hòa giải, chấp hành kỷ luật công tác hòa giải.
Kết quả đánh giá được chia thành ba loại: xuất sắc, có năng lực và không đủ năng lực. Kết quả đánh giá hàng năm được dùng làm căn cứ chính để khen thưởng, bổ nhiệm lại, miễn nhiệm hòa giải viên nhân dân và báo cáo phòng tư pháp quận để lập hồ sơ.
(v) Hòa giải viên nhân dân chuyên trách thực hiện các nguyên tắc sau đây khi hòa giải tranh chấp:
+ Việc hòa giải được thực hiện theo quy định của pháp luật, trường hợp pháp luật không quy định rõ ràng thì thực hiện hòa giải theo đạo đức xã hội chủ nghĩa;
+ Việc hòa giải được thực hiện trên cơ sở tự nguyện, bình đẳng của hai bên;
+ Tuân thủ nguyên tắc công bằng, khách quan, không xử lý các vụ việc quan hệ, vụ lợi, không thiên vị, không gian dối;
+ Tôn trọng quyền tranh tụng của các bên, không ngăn cản các bên khởi kiện ra Tòa án nhân dân;
Tranh chấp phải được hòa giải và giải quyết trong vòng 30 ngày làm việc, các vụ việc lớn, phức tạp có thể được gia hạn một cách thích hợp; các tranh chấp có thể gia tăng xung đột cần được xử lý kịp thời; nếu bản chất của tranh chấp đã thay đổi, cần được chuyển ngay sang bộ phận liên quan để xử lý.
Hòa giải viên chuyên trách nhân dân phải đeo phù hiệu, treo biển hiệu, trang phục chỉnh tề khi đảm nhiệm chức vụ; tuân thủ nguyên tắc, nhiệt tình, chu đáo, ứng xử văn minh, trong sạch, tự giác trong việc thực hiện nhiệm vụ của họ.
(vi) Hòa giải viên chuyên trách nhân dân phải tuân theo những kỷ luật sau đây khi hòa giải tranh chấp dân sự:
+ Không thiên vị, thiên vị cho một bên tranh chấp;
+ Không trấn áp, tấn công hoặc trả đũa các bên;
+ Không xúc phạm các bên tranh chấp;
+ Quyền riêng tư và bí mật kinh doanh của các bên tranh chấp sẽ không được tiết lộ;
+ Không được trưng thu, nhận tài sản của các bên tranh chấp hoặc trục lợi khác không chính đáng;
+ Các bên tranh chấp sẽ không bị tính phí vì bất kỳ lý do gì;
+ Không được mở rộng và gia tăng các mâu thuẫn.
Hòa giải viên nhân dân chuyên trách phải tuân thủ đạo đức nghề nghiệp và kỷ luật công tác của hòa giải viên nhân dân, chấp hành chế độ chuyên trách của tổ chức hòa giải nơi mình trực thuộc, không vắng mặt không lý do, đi muộn, về sớm.
Số ngày làm việc hiệu quả của mỗi tháng không được ít hơn 15 ngày theo tiêu chuẩn chuyên cần thực hiện đầy đủ.
Hòa giải viên chuyên trách nhân dân từ chức thì có đơn gửi đơn vị sử dụng lao động và nộp lại giấy phép. Trong thời gian xét duyệt hồ sơ, người nộp đơn không được nghỉ việc khi chưa được phép. Hòa giải viên chuyên trách không được từ chức trong quá trình hòa giải những tranh chấp có mâu thuẫn lớn.
Nếu hòa giải viên chuyên trách vi phạm đạo đức nghề nghiệp và kỷ luật công tác, các bộ phận liên quan sẽ phê bình, giáo dục và ra lệnh chấn chỉnh
. Trong bất kỳ trường hợp nào sau đây, họ sẽ bị bãi nhiệm:
+ Sau khi điều tra, tranh chấp không được báo cáo kịp thời hoặc do hòa giải không đúng cách dẫn đến tranh chấp ngày càng gia tăng;
+ Không vượt qua kỳ đánh giá hàng năm;
+ Vi phạm quy chế, kỷ luật hoặc không tuân thủ đạo đức nghề nghiệp gây ảnh hưởng xấu;
+ Không tuân theo sự sắp xếp công việc;
+ Những người không thể tiếp tục tham gia công việc hòa giải nhân dân do tuổi tác hoặc lý do sức khỏe;
+ Số lượng hồ sơ hòa giải tranh chấp dân sự cả năm dưới 10 hồ sơ;
+ Các lý do khác không phù hợp để tiếp tục tham gia vào công việc hòa giải của nhân dân.
Các sở có thẩm quyền của các ngành, các thị trấn (khu phát triển), phòng tư pháp quận, huyện chủ động công khai gương điển hình tiên tiến của hòa giải viên nhân dân chuyên trách, khen thưởng hòa giải viên chuyên trách có thành tích xuất sắc, tiêu biểu trong công tác.
(6) Tăng cường đảm bảo tài trợ.
Trợ cấp cho hòa giải viên nhân dân chuyên trách của các ủy ban hòa giải nhân dân chuyên nghiệp trong ngành và ủy ban hòa giải nhân dân thị trấn (khu vực phát triển) là 1.500 nhân dân tệ /tháng /người./.