Dưới sự chỉ đạo sát sao, quyết liệt của UBND tỉnh, các đơn vị, địa phương đã ban hành văn bản để tổ chức thực hiện nhiệm vụ này tại địa phương trong năm 2021; kiện toàn Hội đồng đánh giá tiếp cận pháp luật cấp huyện theo Quyết định số 25/2021/QĐ-TTg; hướng dẫn về công tác tiếp cận pháp luật; xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật gắn với xây dựng xã đạt chuẩn nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, huyện đạt chuẩn nông thôn mới; góp ý hoàn thiện pháp luật về chuẩn tiếp cận pháp luật và xây dựng xã Thanh Sơn, huyện Thanh Chương là xã miền núi nghèo của tỉnh đạt chuẩn tiếp cận pháp luật trong 02 năm liên tiếp 2020 và 2021.
Công tác tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật năm 2021 được thực hiện tốt. Ủy ban nhân dân các huyện, thành phố, thị xã trên địa bàn tỉnh tiếp tục bồi dưỡng nghiệp vụ xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật lồng ghép trong quá trình tập huấn các văn bản pháp luật mới và trong giao ban công tác tư pháp. Bên cạnh đó, một số đơn vị cấp huyện đã tổ chức được các cuộc tập huấn chuyên sâu về nghiệp vụ xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật như huyện Anh Sơn, Diễn Châu, Đô Lương, Tân Kỳ, Yên Thành và Thanh Chương.
Năm 2021, Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật tỉnh tổ chức 05 đoàn kiểm tra công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, hòa giải ở cơ sở, xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật tại huyện Tương Dương, Thanh Chương, Diễn Châu, Quỳ Hợp và thị xã Cửa Lò. Qua đó đã kiểm tra công tác chỉ đạo, hướng dẫn, đánh giá, công nhận của cấp huyện và công tác xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận tại một số đơn vị cấp xã. Việc kiểm tra công tác xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật cũng được thực hiện trong quá trình kiểm tra chỉ tiêu 18.5 “Xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật theo quy định” của Bộ tiêu chí xã đạt chuẩn nông thôn mới và chỉ tiêu 14.2 “Tuyên truyền nâng cao sự hiểu biết và ý thức chấp hành pháp luật cho người dân” của Bộ tiêu chí xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao tại 01 đơn vị cấp huyện, 38 đơn vị cấp xã đăng ký đạt chuẩn năm 2021. Đồng thời, Uỷ ban nhân dân cấp huyện chỉ đạo tự kiểm tra 97 đơn vị cấp xã, kiểm tra thông qua báo cáo và trực tiếp kiểm tra công tác tiếp cận pháp luật lồng ghép trong quá trình kiểm tra công tác tư pháp.
Thông qua công tác chỉ đạo, hướng dẫn, tập huấn, bồi dưỡng, kiểm tra, đa số các đơn vị cấp xã đã nhận thức được nhiệm vụ để thực hiện hàng năm theo đúng quy định về thời gian, trình tự, thủ tục và các Hội đồng đánh giá tiếp cận pháp luật cấp huyện đều tổ chức họp đánh giá, tham mưu Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện ban hành Quyết định công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật và công bố danh sách cấp xã chưa đạt chuẩn tiếp cận pháp luật theo quy định. Năm 2021, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện đã công nhận 355/460 đơn vị cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật, đạt tỷ lệ 77,17%, tăng 32 đơn vị so với năm 2020. Trong đó, các đơn vị cấp huyện có tỷ lệ đạt chuẩn cao bao gồm Vinh, Đô Lương, Nghi Lộc, Diễn Châu, Yên Thành, Quỳnh Lưu, Hoàng Mai, Cửa Lò. Các đơn vị cấp huyện có tỷ lệ đạt chuẩn tiếp cận pháp luật thấp là Nghĩa Đàn, Quế Phong, Con Cuông, Tương Dương, Kỳ Sơn.
Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả trong xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật nhưng công tác này vẫn còn những tồn tại, hạn chế.
Tại cấp tỉnh, chưa kiểm tra được nhiều đơn vị cấp xã và chưa thực hiện được việc đánh giá kết quả khắc phục tồn tại, hạn chế sau kiểm tra; chưa đổi mới phương thức tập huấn, bồi dưỡng đối với cán bộ, công chức có liên quan đến công tác xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật, chưa tạo được sự trao đổi hai chiều để nâng cao kỹ năng, nghiệp vụ cho đối tượng tham gia tập huấn, bồi dưỡng.
Tại cấp huyện, công tác chỉ đạo, đôn đốc, triển khai đánh giá, công nhận của một số đơn vị cấp huyện chưa tích cực, toàn diện dẫn đến tình trạng đánh giá, công nhận năm 2021 chậm so với quy định (thị xã Thái Hòa, huyện Con Cuông, huyện Yên Thành); ban hành quyết định công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật nhiều lần (huyện Yên Thành, huyện Đô Lương); hiệu quả hoạt động của Hội đồng đánh giá tiếp cận pháp luật cấp huyện chưa cao; các đơn vị cấp huyện chưa bố trí được kinh phí cho hoạt động của Hội đồng đánh giá tiếp cận pháp luật; một số đơn vị đánh giá chưa chính xác dẫn đến kết quả đạt chuẩn tiếp cận pháp luật chưa phản ánh đúng thực tế thực hiện nhiệm vụ của các đơn vị cấp xã trên địa bàn.
Tại cấp xã, một số đơn vị cấp xã triển khai nhiệm vụ xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật chậm, ảnh hưởng đến tiến độ của địa phương, mặc dù đã được Ủy ban nhân dân cấp huyện đôn đốc, nhắc nhở nhưng không thực hiện nhiệm vụ theo quy định (một số đơn vị cấp xã thuộc huyện Nghĩa Đàn); một số lãnh đạo cấp xã thiếu quan tâm, chỉ đạo quyết liệt trong xây dựng đơn vị đạt chuẩn tiếp cận pháp luật; một số đơn vị cấp xã không lưu trữ hồ sơ, tài liệu minh chứng hoặc lưu trữ không khoa học; lúng túng trong tập hợp tài liệu minh chứng; việc khắc phục hồ sơ kém chất lượng còn chậm, chưa đảm bảo yêu cầu; kinh phí bố trí để thực hiện các tiêu chí tiếp cận pháp luật còn hạn chế; cơ sở vật chất tại một số đơn vị cấp xã chưa đáp ứng yêu cầu.
Các tồn tại, hạn chế trên bắt nguồn từ một số nguyên nhân khách quan và chủ quan.
Về nguyên nhân khách quan, do tình hình dịch bệnh COVID-19 tiếp tục diễn biến phức tạp trong năm 2021 đã ảnh hưởng đến công tác tập huấn, kiểm tra và việc vừa chống dịch vừa thực hiện nhiệm vụ chính trị đã tạo áp lực lớn với cán bộ, công chức các cấp, từ đó ảnh hưởng đến việc thực hiện nhiệm vụ xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật; nhiệm vụ xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật là nhiệm vụ lớn nhưng nguồn nhân lực cấp xã đang bị cắt giảm mạnh và phải đảm nhận khối lượng công việc nặng nề; chưa có cơ chế, chính sách cụ thể về kinh phí xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật cũng như việc đưa kết quả đạt chuẩn tiếp cận trở thành một tiêu chí đánh giá, xếp loại thi đua hàng năm đối với cơ sở; điều kiện kinh tế - xã hội của một số địa phương như Quế Phong, Con Cuông, Tương Dương, Kỳ Sơn còn hạn chế, không đảm bảo để xây dựng xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật đặc biệt là thiếu kinh phí đầu tư về cơ sở vật chất (bộ phận tiếp nhận và trả kết quả, phòng tiếp công dân), thiếu kinh phí cho công tác hòa giải cơ sở, phổ biến, giáo dục pháp luật...
Về nguyên nhân chủ quan, nhận thức của một số cán bộ, công chức về tầm quan trọng của nhiệm vụ xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật còn hạn chế đặc biệt tại các đơn vị đã đạt chuẩn nông thôn mới hoặc không thuộc diện đăng ký đạt chuẩn nông thôn mới trong năm; một số công chức chưa dành nhiều thời gian nghiên cứu, chưa thực sự quan tâm chú trọng khi tham gia tập huấn, bồi dưỡng nên không hiểu rõ quy định để thực hiện chính xác, đầy đủ; thành viên Hội đồng đánh giá tiếp cận pháp luật chưa tích cực theo dõi, chỉ đạo các tiêu chí, chỉ tiêu liên quan đến ngành mình; chưa chỉ đạo sát sao đối với các đơn vị cấp xã được phân công; chưa có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Các công chức chuyên môn của Ủy ban nhân dân cấp xã chưa thực hiện nghiêm túc việc theo dõi, đánh giá các tiêu chí, chỉ tiêu được phân công phụ trách. Đồng thời, công chức Tư pháp - Hộ tịch chưa tham mưu để lãnh đạo cấp xã chỉ đạo quyết liệt đối với các công chức cấp xã khác về việc phối hợp theo phân công; không tập trung xây dựng các tiêu chí một cách thực chất, bền vững mà chủ yếu tập trung vào việc đánh giá để phục vụ xây dựng xã đạt chuẩn nông thôn mới hoặc để đảm bảo số lượng dẫn đến đánh giá chưa khách quan, chính xác tại một số đơn vị.
Thời gian tới, để thực hiện có hiệu quả quy định về cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật, hệ thống chính trị của cả ba cấp trên địa bàn tỉnh cần triển khai đồng bộ các giải pháp như sau:
Tại cấp tỉnh, ban hành văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các đơn vị cấp huyện thực hiện có hiệu quả Quyết định số 25/2021/QĐ-TTg và Thông tư 09/2021/TT-BTP ngày 15/11/2021 hướng dẫn thi hành Quyết định số
25/2021/QĐ-TTg (sau đây gọi là Thông tư số 09/2021/TT-BTP); tổ chức tập huấn nội dung Quyết định số 25/2021/QĐ-TTg và Thông tư 09/2021/TT-BTP trong đó chú trọng đổi mới hình thức tập huấn để nâng cao chất lượng và tác động mạnh mẽ hơn đến nhận thức của cán bộ, công chức tham gia tập huấn; đẩy mạnh công tác kiểm tra việc thực hiện quy định về cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật và đánh giá việc khắc phục tồn tại, hạn chế sau kiểm tra tránh tình trạng sau khi được kiểm tra và chỉ đạo nhưng vẫn không cải thiện chất lượng thực hiện nhiệm vụ; giải đáp khó khăn, vướng mắc khi cấp huyện yêu cầu và tổng hợp kiến nghị của cấp huyện để gửi đến các cơ quan có thẩm quyền góp phần hoàn thiện thể chế về xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật; biểu dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong thực hiện quy định về cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật đồng thời hướng dẫn các địa phương xác định rõ trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong trường hợp cấp xã chưa đạt chuẩn tiếp cận pháp luật hoặc việc đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật không đúng quy định pháp luật.
Tại cấp huyện, thực hiện hướng dẫn của cấp trên và hhường xuyên tập huấn cho các cán bộ, công chức là thành viên Hội đồng đánh giá chuẩn tiếp cận pháp luật cấp huyện và cán bộ, công chức Ủy ban nhân dân cấp xã có liên quan để nâng cao nhận thức, trách nhiệm và kiến thức, nghiệp vụ nhằm thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ này; thường xuyên kiểm tra các đơn vị cấp xã về việc thực hiện quy định xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật từ đó chấn chỉnh kịp thời tình trạng tham mưu không hiệu quả các chỉ tiêu, tiêu chí; liên hệ với cơ quan cấp trên để giải quyết kịp thời các vấn đề về tiếp cận pháp luật tại địa phương; đôn đốc các đơn vị cấp xã phân công nhiệm vụ, lưu trữ hồ sơ, tài liệu phục vụ việc đánh giá và tổ chức đánh giá đúng thời gian, đảm bảo chất lượng; nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội đồng đánh giá chuẩn tiếp cận pháp luật đặc biệt là phân công nhiệm vụ và phân công đơn vị để các thành viên theo dõi đảm bảo hoạt động tích cực, thường xuyên và trách nhiệm; x kịp thời phê bình, chấn chỉnh nghiêm khắc đối với các trường hợp này.
Tại cấp xã, lãnh đạo cấp xã cần nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm trong chỉ đạo, hướng dẫn công tác tiếp cận pháp luật tại địa phương mình trong đó chú trọng phân công nhiệm vụ cụ thể cho các công chức chuyên môn có liên quan và theo dõi việc phối hợp giữa công chức các ngành với công chức tư pháp để hoàn thành nhiệm vụ một cách khoa học và đảm bảo thời gian, chất lượng; có giải pháp thực hiện tốt các chỉ tiêu, tiêu chí và không ngừng nâng cao chất lượng phục vụ nhân dân trong các lĩnh vực liên quan đến tiếp cận pháp luật; tổ chức tự đánh giá hàng năm đúng thời gian, đảm bảo khách quan, chính xác và chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, tài liệu để phục vụ việc đánh giá của cơ quan cấp trên; bố trí kinh phí đảm bảo xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật đặc biệt là kinh phí công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, hòa giải cơ sở; báo cáo chính xác, trung thực, cụ thể với cấp trên về trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong trường hợp cấp xã chưa đạt chuẩn tiếp cận pháp luật hoặc việc đánh giá, công nhận cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật không đúng quy định pháp luật./.