Để tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật về hòa giải cơ sở, UBND tỉnh chỉ đạo Sở Tư pháp - cơ quan thường trực của Hội đồng phối hợp PBGDPL tỉnh phối hợp với Mặt trận Tổ quốc tỉnh và các ngành có liên quan tham mưu cho UBND tỉnh ban hành kế hoạch tổ chức thực hiện công tác hoà giải ở cơ sở trên địa bàn. Hàng quý, sáu tháng có công văn đôn đốc chỉ đạo Phòng Tư pháp cấp huyện thực hiện công tác hoà giải và báo cáo kết quả thực hiện theo biểu mẫu do Bộ Tư pháp quy định. Để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác hoà giải, Sở Tư pháp và Ủy ban Mặt trận tổ quốc tỉnh tiếp tục thực hiện Chương trình phối hợp về tăng cường thực hiện công tác hoà giải ở cơ sở.
Năm 2018 Sở Tư pháp tiếp tục triển khai thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao hiệu qủa công tác hòa giải cơ sở trên địa bàn. Hướng dẫn cụ thể để các địa phương trong tỉnh triển khai Luật hòa giải ở cơ sở và kiện toàn tổ hòa giải ở cơ sở. Tổ chức tập huấn bồi dưỡng nghiệp vụ cho 200 hòa giải ở cơ sở; Biên soạn 6.480 tờ gấp “Những điều cần biết về thủ tục yêu cầu tòa án công nhận kết quả hòa giải thành ở cơ sở” để cấp phát cho hòa giải viên tại 21 huyện, thành phố, thị xã;. Kinh phí cho công tác quản lý nhà nước về hoà giải ở cơ sở được cấp trung bình 40 triệu đồng/huyện, thành phố, thị xã. Đối với cấp xã, thành phố Vinh hỗ trợ 25.000.000 đồng/xã, phường/năm và các địa phương khác hỗ trợ theo vụ việc.
Công tác kiểm tra, chỉ đạo cơ sở về công tác hòa giải cơ sở được thực hiện thường xuyên gắn với kiểm tra, chỉ đạo công tác phổ biến, giáo dục pháp luật. Năm 2018 thực hiện kiểm tra công tác hòa giải ở cơ sở tại 03 huyện: Con Cuông, Tương Dương, Diễn Châu Hàng năm, UBND tỉnh chỉ đạo UBND các cấp thực hiện việc sơ, tổng kết công tác hòa giải ở địa phương để đánh giá kết quả hoạt động của công tác này, đồng thời có những kiến nghị, đề xuất với cấp trên có giải pháp khắc phục các vướng mắc, khó khăn.
Cùng với việc thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước về Hòa giải cơ sở , công tác kiện toàn các tổ hòa giải luôn được quan tâm chỉ đạo. Nhờ làm tốt công tác tổ chức, kiện toàn và tập huấn nâng cao trình độ, kiến thức cho hòa giải viên nên hoạt động của các tổ hòa giải ngày càng có chất lượng. Hiện nay 21 đơn vị cấp huyện có 5.851 tổ hòa giải với 39.032 hòa giải viên, năm 2018 đã tiếp nhận 5.836 vụ hòa giải, trong đó hòa giải thành là 4.737 vụ (đạt tỷ lệ 81,2%), hòa giải không thành là 1.003 vụ (chiếm tỷ lệ 17,1%), số vụ việc đang hòa giải là 96 vụ; trong đó đã hoà giải thành công nhiều vụ việc phức tạp, kéo dài, tạo niềm tin và uy tín trong nhân dân.
Hiệu quả và tác động của việc triển khai thực hiện hướng dẫn về công nhận kết quả hòa giải thành ngoài Tòa án; những khó khăn, vướng mắc trong triển khai thực hiện: Năm 2017 và 2018, toàn tỉnh đã tổ chức 263 cuộc tập huấn, tuyên truyền pháp luật và kỹ năng hòa giải ở cơ sở cho hơn 52.000 lượt cán bộ quản lý công tác hòa giải ở cơ sở và hòa giải viên, trong đó lồng ghép tuyên truyền các nội dung liên quan thủ tục yêu cầu Tòa án công nhận kết quả hòa giải thành ở cơ sở; Đăng tải tin, bài tuyên truyền pháp luật hòa giải ở cơ sở, thủ tục yêu cầu Tòa án công nhận kết quả hòa giải thành ở cơ sở trên Tập san Pháp luật và Đời sống; Việc tuyên truyền tại cơ sở cũng được thực hiện thông qua hệ thống loa truyền thanh ở các thôn, xóm, các xã, phường, thị trấn…
Về công tác hoà giải cơ sở và tuyên truyền quy định về thủ tục yêu cầu Tòa án công nhận kết quả hòa giải thành ở cơ sở được quan tâm thực hiện đã góp phần củng cố tổ chức, nâng cao chất lượng hoạt động hòa giải ở cơ sở, gắn công tác hòa giải với việc xây dựng và thực hiện các phòng trào quần chúng ở địa phương, góp phần phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh trên địa bàn. Đây là chính sách pháp luật có lợi ích thiết thực đối với quyền lợi của nhân dân. Các quy định này là căn cứ pháp lý để làm phát sinh các chế tài liên quan khi có sự thay đổi đối với kết quả của các vụ việc hòa giải thành ở cơ sở, góp phần khắc phục, giải quyết những hạn chế lâu nay của công tác hòa giải ở cơ sở về giá trị pháp lý của biên bản hòa giải thành.
Tuy nhiên, nhận thức của một bộ phận người dân hiện nay về thủ tục yêu cầu Tòa án công nhận kết quả hòa giải thành ở cơ sở còn chưa đầy đủ;vẫn còn do dự, e ngại khi đến cơ quan Tòa án vì lo ngại các quy trình, thủ tục phức tạp, mất nhiều thời gian. Vì vậy, một số vấn đề pháp lý liên quan đến thủ tục yêu cầu Tòa án công nhận kết quả hòa giải thành ở cơ sở cần được làm rõ, hướng dẫn cụ thể hơn. Các vụ việc tranh chấp được hòa giải thành là các mâu thuẫn, xích mích nhỏ, các bên thường tự giác, có ý thức thực hiện các thỏa thuận theo biên bản hòa giải thành mà không cần phải tiến hành thủ tục yêu cầu Tòa án công nhận còn đối với các vụ việc tranh chấp có tính chất phức tạp như tranh chấp về đất đai, tài sản... thường rất khó để hòa giải thành.
Nhìn chung công tác hòa giải trên địa bàn tỉnh đã có những bước chuyển biến tích cực. Với hàng ngàn vụ hòa giải thành trên toàn tỉnh đã hóa giải được các mâu thuẫn, xích mích, tranh chấp trong các quan hệ gia đình, họ hàng, làng xóm, láng giềng với phương châm giải quyết dứt điểm từ cơ sở, không để “việc bé xé ra to” đã góp phần làm giảm các vi phạm pháp luật trên các lĩnh vực dân sự, hôn nhân gia đình, đất đai…Công tác hòa giải ở cơ sở được thực hiện có hiệu quả đã góp phần thực hiện cuộc vận động toàn dân xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, phát huy tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái, giữ gìn truyền thống tốt đẹp trong gia đình và cộng đồng./
Quế Anh - Sở Tư pháp Nghệ An